انتخاب همسر و رابطه ی آن با تربیت فرزند

1- برای اینکه کودک شما بنحو شایسته ای پرورش یابد و عضو مفید و صالحی و در عین حال برای اجتماع مفید باشد و با جسمی سالم و فکری تربیت یابد که بتواند از نعمتهای مادی و معنوی بهره مند شود، بعقیدة متخصصین فن تربیت و روانشناسی امروز، باید از ابتدا تولد کودکف تربیتش شروع گردد. اما عده ای دیگر می گویند، باید تربیت کودک از 3 سالگی شروع شود، ولی اسلام قدم را فراتر نهاده می گوید : پدر قبل از زناشوئی و انتخاب همسر باید بفکر تربیت اولاد آینده خود باشد.

2- زیرا طبق قانون توراث که مورد توجه بسیاری از روانشناسان است، شخصیت کودک و طرز افکار او همچنین عواطف و حالات روانی او بستگی تامی بمادر دارد و باید گفت اگر مادر از خاندان اصیل و با فضیلت و خوش سابقه باشد قبراً این مزایا در سرشت کودک نیز پدید می آید و بالعکس اگر مادری فاقد این مزایای اخلاقی و صلاحیت خانوادگی باشد کودک نیز همانند مادر خود بار می آید.

3- الف) از آنجایی که تعلیم و تربیت و پرورش کودک بیشتر برعهده ی زن در خانه می‌باشد؛ لذا بخاطر این موضوع، انتخاب زن مناسب برای داشتن زندگی بهتر و اولاد صالح و خوب در اسلام از اهمیت ویژه ای برخوردار است، چرا که در این زمینه احادیث بسیاری از اهل بیت به دست ما رسیده است که در اینجا به تعدادی از آنها به اختصار می کنیم.

3- ب) قال النبی (ص) : «انظر الی ما تضع نطفتک، فان العرق دساس» پیامبر اسلام فرمودند : هنگام زن گرفتن دقت کن که نطفه ات را در کجا قرار می دهی، چرا که شالوده و اصل هر چیزی کار خودش را انجام می دهد.

در واقع حدیث اشاره به این موضوع دارد که : کسی که زن می گیرد باید مواظب باشد که چه زنی می گیرد، مقدس است یا نه، مواظب باشد که این زن با فضیلت است یا نه، با عفت و حیا است یا نه ؟ چرا که هر چیزی به اصلش بر می گردد، یعنی این که اگر زن باحیا و با عفت و مقدس و نجیب باشد، فرزند متولد شده از او نیز همانطور می شود والا مخالف اینها در می آید.

3- انتخاب زن به عنوان همسر و شریک زندگی آینده برای مرد از دشوار ترین انتخابها است و همین طور انتخاب شوهر برای زن. اسلام این مشکل را با توجه به چند مساله بسیار آسان نموده است و این مسائل هم در مرد قابل توجه است و هم در زن.

آیین مقدس اسلام در آغاز به پیروان خود دستور داده است که با همکیشان خود وصلت کنند آن هم با همکیشان متدین، صالح و عفیف. پیامبر اسلام (ص) فرمود : «ینکح المراه لمالها و جمالها و حسبها و دینها، فعلیک بذات الدین تربت یداک» ترجمه : زن را یا برای مالش می خواهند یا برای جمالش یا برای حسبش و یا برای دینش، بهتر است با آن کس که دین دارد، ازدواج کنید.

4- وجود مادر را می توان بظرفی تشبیه کرد که آدمی خوراک یا شربتی را در آن می گذارد، بدیهی است که هر چه ظرف پاکیزه تر باشد، مظروف هم گواراتر خواهد بود. امام علی (ع) می فرماید : «همانا مادران بمنزله ظروفند!»

4- الف) مرحوم فیض (علیه الرحمه) در تفسیر صافی در ذیل آیه ی «هو الذی یصور کم فی الارحام کیف یشاء...» «آل عمران – آیه آیه 6» روایتی نقل می کنند که برای همه مردم به خصوص پدرها و مادرها تکان دهنده می باشد. در روایت می فرمایند که : «وقتی دو ملک مصور آمدند که بچه را تصویر و صورت بندی کنند، خطاب می شود به آن دو ملک که : نگاه کنید به پیشانی مادر و سرنوشت این بچه را از پیشانی مادرش برداشت کنید و آنچه در پیشانی مادر است همان را قضا و قدر و سرنوشت بچه قرار دهید، بعد خطاب می شود : اما بداء را هم برای من (خدا) قرار بدهید. قضا و قدر تعلیقی است در پیشانی مادر برای بچه، و آن دو ملک همین کار را می کنند، یعنی مقررات بچه را، سعادت و شقاوت و سرنوشت این بچه را از پیشانی مادر می گیرند و در پیشانی بچه می نویسند و آن گاه برای پروردگار عالم همبداء قرار می دهند.»

4- ب) از این روایت این گونه استناد می شود که : پدر و مادر دخالت موثر در تربیت و سرنوشت بچه دارند و خوب و پاکدامن بودن و مومن و عفیف بودن یا غیر مومن بودن و عفیف نبودن مادر باعث می شود که فرزند آنها نیز مانند خودشان بار آیند و تربیت شوند. 

5- حضرت امام صادق (ع) فرمود : «طوبی لمن کانت امه عیفیفه» ترجمه : خوشا به حال کسی که مادرش عفیفه (پاکدامن) باشد، اینها دستوراتی است که در خصوص ازدواج با زنان شایسته وارد شده است و این قبیل دستورات در منابع اسلامی ما فراوان است. همچنین پیامبر اسلام (ص) و جانشینان معصوم ازدواج با یک عده از زنان را نکوهش کرده اند از جمله فرمودند : «ایاکم و تزویج الحمقاء فان صحبتها بلاء و ولدها ضیاع» ترجمه : از ازدواج با زنان احمق بپرهیزید، چون مصاحبتشان مصیبت است و فرزندانشان ضایع.

از حضرت امام محمد باقر (ع) سوال شد که ازدواج با زن زیبا و مجنون چگونه است ؟ فرمود : نه، درست نیست. «بپرهیزید از آمیزش با زن دیوانه»

6- زیرا در یک همسر ایده آل و خوب، تنها زیبائی شرط نیست بلکه باضافه زیبائی اخلاق و نجابت و حسن معاشرت و سازگار بودن و صلاحیت فامیلی و سایر مزایای معنوی نیز از شرایط مهم و اساسی او بشمار می رود.

7- رسول اکرم (ص) فرمودند : «ایها مردم ! ایاکم و خضراء الدمن، قیل : یا رسول الله ! و ما خضراء الدمن؟ قال : المراه الحسناء فی منبت السوء»[7]

ترجمه : بپرهیزید از سبزه ی مزبله . سوال شد : سبزه مزبله چیست ؟ حضرت فرمود : زن زیبایی که در چمن زار یا در گلستان بد، پرورش یافته است.

اینها مطالبی بود درباره ی زنان در خصوص انتخاب نوع شوهر نیز از جانب شریعت اسلام رهنمودهایی شده است. چون زن و شوهر هر دو در ساختار جسمی و روحی فرزند تاثیر دارند، به همین سبب آیین اسلام در مورد انتخاب همسر، حساسیت ظریف و فوق العاده ای نشان داده است و همان خصوصیات و ویژگی هایی را که درباره زن بیان داشته در خصوص مرد هم عنایت نموده و یکی از آنها که در مرد مد نظر است هم کفو بودن در مسائل و ابعاد گوناگون می باشد. هم کفو بودن در دین، در اخلاق، در تحصیل و اصالت خانوادگی است و اهتمام اسلام در این خصوص بیشتر به دیندار بودن می باشد.

8- حضرت رسول اکرم (ص) فرمود : «اذا جاءکم من ترضون خلقه و دینه فزوجوه ... الا تفعلوه تکن فتنه فی الارض و فساد کبیر» ترجمه : اگر فردی برای خواستگاری آمد و دینش و اخلاقش مورد پسند بود او را رد نکنید که اگر این کار را نکنید، زمین پر از فتنه و فساد بزرگ خواهد شد.

حضرت امام صادق (ع) فرمود : «من زوج کریمته من شارب خمر فقد قطع رحمها» ترجمه : هر کس عزیز خود را به ازدواج مرد شرابخوار در آورد، قطع رحم کرده است.

9- زن و شوهر ارتباط تنگاتنگی در شکل گیری فیزیکی و روحی کودک دارند و دانشمندان به این مسائل مذکور توجه خاصی نشان داده اند و اثرات ژنتیکی آنها را در جنین بیان داشته‌اند.در شریعت مقدس اسلامف، بیشتر تکیه بر اصالت خانوادگی طرفین می باشد. حسن خلق، خوی خوش و نجابت دو طرف بیشتر مورد نظر است تا مسائل دیگر حضرت علی (ع) فرمود : «حسن الاخلاق برهان کرم الاعراق»ترجمه : حسن اخلاق دلیل است بر کرامت ریشه ها اصل ما.

10- یک پدر خوب قبل از اینکه در پی فرزند دار شدن باشد باید مادری پاک و پاکیزه دامن را برای فرزند خود انتخاب کند، دختری که با نان حلال و پاک بزرگ شده باشد با عفت و باحیا و اهل تقوای الهی باشد تا بذری را که می خواهد در دامن او پرورش یابد بذری پر ثمر و شاداب و سالم باشد. کسانی که در پی داشتن فرزندان سالم و صالح می باشند، باید در انتخاب همسر خود ملاک و معیارهای انتخاب همسر شایسته را رعایت کنند و دور اندیش باشند. کسانی که همسر خود را از کوچه و بازار و خیابان و چشم بسته و با توجه به رفتارهای شهوانی و حیوانی انتخاب می کنند، بدانند که آینده ی خوبی در انتظار فرزندانشان نیست. پدر خوب اگر در پی فرزند صالح و سالم و شایسته است، باید در انتخاب مادر فرزند، صالحه بودن و شایسته بودن را ملاک قرار دهد و تلاش کند تا زمینه ی مساعدی را برای پرورش و رشد و نمو بذری که می کارد، فراهم آورد. فرزندان پاک و سالم فقط از پدران و مادرانی متولد می شوند که زندگی آنان با پاک بودن شروع شده باشد.

 11- علت اینکه اسلام این همه در نحوه ی انتخاب همسر دقت دارد، مساله ی تولد کودکان است. غایت و هدف ازدواج، تداوم نسل انسان است. کمبودهایی که در ساختمان جنین در رحم مادر ایجاد می گردد در عیوب و ضایعات بدنی خلاصه نمی شود. بسیار دیده می شود که امراض روانی و انحرافات معنوی بر جنین عارض می گردد و به ظاهر آشکار نیست ولی مادر سبب ایجاد آن شرایط و زمینه ساز آن است و به فرموده ی مولای متقیان علی (ع) : «الایام توضح سرائر الکامنه» ترجمه : گذشت زمان، پنهانیها را روشن می نماید. انحرافات روحی و اخلاقی و صفات زشت نیز به کودک انتقال می یابد.

12- اسلام می گوید با دختری که بد اخلاق است ازدواج نکنید، با دختر افراد فاسق و بزه کار ازدواج نکنید، با دختری که از زنا متولد شده ازدواج نکنید، با دختری که دچار جنون و صرع است ازدواج نکنید! با زن سالخورده ازدواج نکنید و این دستورات را به دخترها نیز داده که درباره شوهر آینده خود رعایت کنند و بجرات می توان ادعا کرد که در تمام این موارد هدف صلاح حال اولاد آینده است که از هر گونه اختلال جسمی و روحی از قبیل جنون و صرع و کوری و کری و عیوب دیگر مانند بدذاتی و خبث سریرت مصون باشد.

13- مهم ترین معیارهای گزینش همسر در جهت تفاهم در زندگی، «توافق و هماهنگی فکری و اعتقادی» است که برای هر فرد، با ارزش تلقی می شود. این ارزش ها می توانند ارزش های دینی، اخلاقی و یا سیاسی و حزبی باشند. انسان ها به خاطر عقیدة خود، از جانشان نیز می گذرند و همواره برای عقاید که به آنها ایمان دارند، ارزش قائل اند. پس انسانی که به خاطر عقیده خود از جانش می گذرد، از همسرش نیز می گذرد. لذا در انتخاب همسر باید دقت شود که حتماً فردی را انتخاب کنند که از نظر نظام ارزشی و باورهای اعتقادی، همانند باشند.

ازدواج هایی که با عدم توافق عقیدتی و مذهبی انجام می شود، به این امید که هر یک از زوجین بتواند دیگری را از نظر مذهبی، متحول و متقاعد کند، در همه موارد، موفق نیستند.

بسیار دیده شده که مردی دارای اعتقادات مذهبی است و به عنوان مثال، حجاب برای او یک ارزش است، به دلایلی، به دختری علاقه مند می شود که به این مسئله، پایبند نیست، یا اصلاً از نظر دینی، با او اختلاف دارد و بی توجه به این اختلاف و با این فکر که پس از ازدواج، او را تغییر می دهد، با او ازدواج می کند؛ اما پس از ازدواج، متوجه می شود که نه قادر است او را تغییر دهد و نه می تواند از ارزش ها و باورهای خود چشم پوشی کند. در این جا مشکل ایجاد می شود و این عدم توافق، به اختلافات شدیدتر می انجامد.

همین طور هم دختران دینداری که به پسرهایی علاقه مند می شوند که پایبند ارزش های دینی نیستند و با این فکر که می توانند پس از ازدواج، بر شوهرشان تاثیر بگذارند، اقدام به ازدواج می کنند؛ اما بعد متوجه اشتباه خود می شوند. تاثیر این عدم توافق های دینی، حتی اگر در زندگی، تحت تاثیر نوعی سازش، به حداقل برسد، ولی با این حال، این اثر را دارد که آن زن یا مرد، از لذت زندگی با فردی که در کنار او احساس همفکری و همرایی می کند، بی بهره اند.        

14- مهم ترین معیارها برای انتخاب شریک زندگی، «توافق در خلق و خوی» است. ضرب المثل معروف «کبوتر با کبوتر، باز با باز» تا حدی زیادی با این معیار، متطبق است. مطالعات بسیاری نشان داده است که انسان ها به سوی افرادی جذب می شوند که با آنها از نظر ویژگی های اخلاق فردی، نگرش ها، علایق و سرگرمی ها، هماهنگی داشته باشند.