کودک از همان ماه های اول زندگی به نخستین چیزی که واکنش نشان می دهد و برای ما بزرگترها قابل درک است صدا است . صدای جغجغه ، صدای مادر و پدر ، صدای رادیو تلویزیون و دیگر صداها را دوست دارد و نسبت به هر کدام از آن ها عکس العمل نشان می دهد . وقتی که کودک پنج یا شش ماهه می شود با فرو کردن اتفاقی انگشتان دست در گوشش متوجه می شود که گوش نقش بسیار مهمی در شنیدن صداها دارد و در واقع عضو مهمی از بدنش را و کاربرد آن را می شناسد .
برای کودک پنج یا شش ساله دیگر انواع صداها عادی شده است اما این سوال در ذهنش باقی مانده است که صدا چگونه ایجاد می شود ، گوش ما چطور صداها را می شنود .
برای پاسخ به این سؤالات کودک توضیحات بزرگترها کارآمد نیست . روش سخنرانی کردن برای کودکی که هنوز سواد خواندن و نوشتن ندارد هر چند به زبان ساده اثربخش نیست . بهترین روش آمیختن آموزش با بازی و آزمودن می باشد .
ابتدا از کودک بخواهید که با دست زدن به وسایل مختلفی که در اطراف خانه می باشد صدا تولید کند . مثلا با دست زدن به تخته میز صدا ایجاد کرده و خوب به صدا گوش دهد . پس از آزمودن چند نوع صدای مختلف دسته بندی کردن انواع صداها را به کودک آموزش دهید . مثلا صدای زدن قاشق به دیواره لیوان یک صدای نازک است .صدای دست زدن به بالش روی تخت یک صدای کلفت است . سپس کودک را از فضای خانه فراتر برده و این بار با صداهای اطرافش با او ارتباط برقرار کنید . برای چند لحظه کنار پنجره بایستید . اگر حیاط دارید بهتر است که از فضای حیاط برای این آموزش بهره ببرید . از کودک بخواهید که به صداهایی که می شنود خوب گوش دهد و هر صدایی که می شنود را نام ببرد . ممکن است کودک به صداهایی از قبیل صدای موتور سیکلت ، صدای بازی بچه ها در کوچه ، صدای پرندگان یا صدای جوشکاری از فاصله ی دورتر اشاره کند . این بار وقت آن رسیده است که صداها را در دو دسته ی صدای مفید و صدای غیرمفید برایش طبقه بندی کنید . مثلا از او بپرسید که صدای جوشکاری یک صدای مفید است یا یک صدای غیرمفید ؟ یا صدای پرندگان یک صدای مفید است یا یک صدای غیرمفید ؟ پس از این آموزش کودک را به داخل خانه برگردانید و این دفعه صداهای اطراف داخلی خانه را با او به بحث و گفت و گو بگذارید . مثلا توجه او را به صدای آیفون ، صدای تیک تاک ساعت جلب کنید و در دو طبقه بندی که یاد گرفته است درباره ی ان ها گفت و گو کنید . حال کودک یاد گرفته است که صدا را می توان در دسته ی کلفت و نازک بودن و مفید و غیرمفیدبودن طبقه بندی کند . یک نکته که بچه ها به آن خیلی علاقمندند صدای پدر و صدای مادر و تفاوت بین این دو نوع از صداست . از کودک بخواهید که صدای مادر و صدای پدر را تقلید کند . سپس به کلفت و نازک بودن هر دوی آن اشاره کند .
پس از این که اطمینان حاصل کردید که کودک با مفهوم صدا به صورت اولیه آشنا شده است نوبت به آن می رسد که آموزش اصلی را شروع کنید . چند دانه برنج را روی یک سینی بریزید . از کودک بخواهید که با یک دست محکم به سینی بکوبد و هر چه را می بیند گزارش کند . با زدن دست به سینی دانه های برنج از جا بلند شده و دوباره روی سینی می نشینند و تولید صدا می کنند . انتهای خط کشی را به لبه ی میز بچسبانید . از کودک بخواهید که سر آزاد خط کش را گرفته و رها کند . با لرزش خط کش صدا ایجاد می شود . چند دانه برنج را روی طبل بریزید . از کودک بخواهید با زدن آرام بر طبل حرکات لرزشی برنج را خوب نگاه کند . در اخر این موضوع را به کودکان آموزش دهید که صدا از طریق لرزش اجسام تولید می شود . حتی می توان این نکته را هم یادآور شد که در گوش انسان پرده ای وجود دارد که هنگام رسیدن صدا به آن می لرزد و باعث می شود که ما صداها را بشنویم .
در آخر برای شیرینی آموزشتان هم که شده این تلفن دستی ساده را بسازید و با کودکتان بازی کنید . مواد و وسایل مورد نیاز ان دو لیوان یکبار مصرف یا دو قوطی کنسرو با رب گوجه فرنگی ، کاموا و گیره ی کاغذ یا سوزن ته گرد یا حتی یک میخ زنگ خورده است .
ابتدا ته لیوان ها را سوراخ کنید . نخ را از سوراخ عبور داده و در داخل لیوان به گیره ، سوزن یا میخ گره بزنید و با سر آزاد دیگر نخ هم همین کار را انجام دهید.
طول نخ تا ۱۵ متر هم در این بازی جواب می دهد و صدا را به راحتی انتقال می دهد . البته باید به این نکته هم توجه کرد که نخ باید کشیده باشد و در طول مسیر به هیچ جسم دیگر برخورد نداشته باشد .
از کودک بخواهید که لیوان را روی گوشش بگذارد . شما در لیوان دیگر صحبت کنید تا کودک صدای شما را بشنود .
سپس جای لیوان ها را عوض کنید .
این نکته را به کودک یادآور شوید که صدا بر اثر لرزش نخ به گوش دیگری می رسد . کودکان از بازی با تلفن دستی لذت می برند .
