ـ این روزها بیشتر مراجعات و سوالاتی که پرسیده می شود در خصوص بیش فعال بودن یا نبودن کودکان است!!!
ـ دلیل چیست ؟آیا واقعاً بیش فعالی به این سرعت در بین کودکان شیوع پیدا کرده است؟
ـ شناخت ما از بیش فعالی چقدر کارشناسانه و دقیق است؟
ـ چطور می شود فهمیدکودکمان بیش فعال است یا نیست؟(آیا نشانه ای مثل تب،سرفه،عطسه و...) می تواند بیانگر این موضوع باشد؟
چرا فکر می کنیم کودکانمان بیش فعال هستند؟
ـ آیا صرف مطالعه یک کتاب، یا خواندن مطلبی در مطبوعات می شود تشخیص داد که کودک بیش فعال است ؟
ـ حرف دیگران چقدر می تواند باعث شود کودکانمان را با کودکانی که آنها هم شایدمشمول این اختلال باشند قیاس کنیم؟
ـ مشکل کجاست؟ بیائیدکمی به عقب برگردیم ببینید اصلاً این حرفها و مشکلات وجود داشت!!!
دیدگاه والدین نسبت به بیش فعالی:
اکثراً شنیده ایم از در و دیوار بالا رفتن ، گوش ندادن به حرف والدین و به طور کلی شیطنت از نشانه های بیش فعالی است و گاهی اوقات نیز با کمی تامل در کتابها و اینترنت با حداقل دریافت،حکم صادر می کنیم و سریعاً لیبل این اختلال را به پیشانی کودکانمان می چسبانیم.
متاسفانه دیده شده خیلی از افراد با دانش کم و نا کار بلد اما تحصیل کرده که در این مورد اطلاعات دقیقی ندارند خیلی سریع با چند جمله قلنبه رای بر بیش فعالی یک کودک صادر وبه والدین وی توصیه می کنند او را به قرص و دارو های آرام بخش ببندند،که اینها همه به خاطر نداشتن شناخت کافی نسبت به این امر و عدم تشخیص صحیح افتراقی آن با سایر رفتارهای دوران کودکی است (شیطنت،لج بازی و خود را در معرض دید و تائید والدین و... قرار دادن)
تعریف بیش فعالی:
به حالتی اطلاق می شود که کودک به نحو افراطی و بیش از اندازه فعال و پر جنب و جوش باشد و این تحرکات زیاد اطرافیان وی را دچار مشکل می کند.
به علت بی دقتی ممکن است در انجام تکالیف مدرسه و کارهای محوله دیگر اشتباهات زیادی را مرتکب شوند
این اختلال در تعدادی از بچه های پیش دبستانی یا دوران ابتدایی دیده شده است همراهی و جلب توجه آنها دشوار است، تقریباً بین 3 تا 5 درصد از کودکان مبتلا به این اختلال می باشند.
البته این اختلال به عنوان ناتوانی در یادگیری محسوب نمی شود بلکه به نوعی بی توجهی و حواس پرتی در یاد گیری محسوب می شود.
علائم بیش فعالی ـ تکانش وری یا بی توجهی که موجب تخریب می شوند باید قبل از 7 سالگی ظاهر شود، ممکن است بعد از سالها تشخیص داده شود که فردی بیش فعال است.
بیش فعالی (رفتارش)در کودکان مبتلا نسبت به کودکان عادی بیشتر حالت تکانش وری دارند.
از توجه به جزئیات ناتوان هستند به دلیل عدم توجه دقیق و بالا بودن میزان حواس پرتی.
به پایان رساندن کار یا بازی برای آنها دشوار است،می خواهند همه چیز بر وقف خواسته های درهم برهم آنها باشد که برای خودشان هم انتهایش مشخص نیست و دیگران را خسته و کلافه می کند.
اغلب به صحبتها، خواهشها و دستورات دیگران تا آخر گوش نمی دهند و قادر به تکمیل تکالیف مدرسه و کارهای روزمره و وظایف خود نیستند،اگر این کارها به دلیل بی توجهی باشد نه به دلایل دیگر(مثل عدم فهم دستورالعمل ها)در ساماندهی فعالیتهای خود مشکل دارند
کارهایی که مستلزم حفظ تلاش ذهنی هستند برای آنها ناخوشایند و تنفر آمیزند. از فعالیتهایی که مستلزم خودکاربردی تلاش ذهنی سازماندهی و تمرکز(مثل کارهای خانه یا مدرسه) هستند اجتناب می ورزند.
بیشتر از ابزار برای کارهای غیر معمول استفاده می کنند و ابزار خود را هم به راحتی گم می کنند و در حین کار به خود آسیب می زنند.
وقتی کاری به آنها واگذار می شود و یا خودشان مشغول انجام کاری هستند با کوچکترین محرکی(مثل‌صدای‌ماشین یا صحبت دیگران و...)کار را قطع وحتی به راحتی فراموش میکند وبه محرک توجه میکند .
آنها در موقعیتهای اجتماعی دوست دارند پی در پی صحبت کنند و به حرف دیگران گوش ندهند.
علائم بیش فعالی :
1- به خود پیچیدن،نا آرامی و بی قراری
2- نمی توانند سر جایشان بنشینند
3-خیلی زود و به راحتی به هم می ریزند و ناراحت می شوند
4- تحمل نوبت و انتظار را ندارند
5- در حرف زدن و پاسخ دادن عجول و هول هستند
6- قواعد و دستور العمل ها را نمی توانند به درستی دنبال کنند
7- در تمرکز و توجه مشکل اساسی دارند و نمی توانند تمرکز کنند
8- از کاری به کار دیگر می پرند قبل از انجام کار قبلی
9- آرام نمی توانند بازی کنند
10- خیلی سریع(تند تند)و زیاد حرف می زنند
11- حرف دیگران را قطع می کنند و وسط حرف آنان می پرند.
12- شنونده خوبی نیستند
13- وسایل مورد نیاز خود را گم می کنند
14- اغلب دست به کارهای خطرناک می زنند.
انواع بیش فعالی:
1- بیش فعالی ـ نوع غالباً بیش فعال ـ تکانش ور:
در این نوع فعالیت و تحرک بیش از حد شایع است.
زمانی باید این نوع تشخیص را داد که شش یا بیش از شش مورد از علایم بیش فعالی ـ تکانش وری (و کمتر از شش مورد از علائم بی توجهی)حداقل به مدت شش ماه استمرار داشته باشد در چنین مواردی نیز ممکن است هنوز هم بی توجهی علامت بالینی مهمی باشد
2- بیش فعالی،نوع غالباً بی توجه:
در این نوع عدم توجه قالب است که در آنها فعالیت و تحرک بیش از حد از خودشان نشان نمی دهند و گاهی اوقات تحت عنوان ADD می شناسیم.
این تشخیص زمانی باید داده شود که شش یا بیش از شش مورد از علایم بی توجهی(کمتر از شش علامت،بیش فعالی ـ تکانش وری)حداقل به مدت شش ماه استمرار داشته باشد.
3- بیش فعالی نوع مرکب:
در این نوع ترکیب یافته فرد هم اختلال توجه و هم علایم تحرک بیش از حد را نمایان می سازد.
زمانی باید تشخیص این اختلال داده شود که شش یا بیش از شش مورد از علایم بی توجهی و شش (یا بیش از شش) مورد از علائم بیش فعالی ـ تکانش وری حداقل به مدت شش ماه استمرار داشته باشد. اغلب کودکان و نوجوانان دارای اختلال کمبود توجه/بیش فعالی از نوع مرکب رنج می برند اینکه چنین مطلبی در مورد بزرگسالان نیز صادق باشدتا کنون گزارشی نشده است.
ملاک های تشخیص :
1- زمان : این اختلال می بایست بیش از شش ماه استمرار داشته باشد.
2- تعداد : این اختلال را نمی توان با یک یا دو مورد از علائم گفته شد تشخیص داد حتماً می بایست زمان استمرار و تعداد نشانه ها طبق موارد فوق همراه هم با شند.
3- مراجعه به روان شناس یا روانپزشک: در صورت دیدن ملاکهای بالا باز هم می بایست با متخصص مربوطه مشورت کرد تا کودک مورد معاینه و تست های مربوطه قرار گیرد آنگاه می توان تشخیص صحیحی بر این اختلال داد.و اگر نیازی به طرح دارو درمانی بود با حوصله و زیر نظر پزشک مربوطه این کار انجام گیرد(نه خود سرانه و با توصیه افراد عادی).
پاره ای دیگر از اشکال رفتاری در اختلال بیش فعالی:
1- عدم توجه به جزئیات و ارتکاب اشتباهات واضح
2- سرسری گرفتن تکالیف مدرسه و اجتناب از فعالیتهای ذهنی
3- فراموش کردن کارهای محوله روز مره و عدم سامان دهی به کارهایشان.
4- گم کردن وسایل شخصی و تحصیلی.
5- بیقراری یا پیچ و تاب خوردن هنگام نشستن، در جایش آرام نمی گیرد.
6- فاقد آرامش بودن در زمانی که از کودک انتظار می رود بدون حرکت بنشیند از جایش بلند می شود و به جاهای دیگر می رود.
7- دویدن و بالا و پائین پریدن در موقعیتهایی که این حرکات نا مناسب به نظر می رسند
8- مشکل داشتن در بازی کردن یا انجام فعالیتهای تفریحی آرام
9- دائماً در حرکت بودن یا ظاهرا ًتوسط موتوری به حرکت در آمدن و یک جا ثابت نبودن(کودک به نحوی مفرط و بیش از اندازه فعال و پر جنب و جوش باشد)
10- پرحرفی مفرط و سریع جواب دادن به سوالات قبل از آنکه سوال کامل شود و اغلب قطع صحبت دیگران(از ساکت بودن بیزار هستند)
مواردی که باعث اشتباه در تشخیص می شود:
حساسیت بیش از اندازه ما نسبت به رفتار های کودکان باعث می شودبه این فکر بیافتیم که نکند مشکلی وجود دارد،حالا هر کس در این بین نظری بدهد ما را بیشتردچار تشویش، دغدغه و آسیب فکری می کند ولذا آرام،آرام به سوی اشتباه پیش می رویم .
مثلاً می شنویم کودک بیش فعال در بین حرف های دیگران می پرد، حالا همین کار را کودکمان انجام می دهد سریعاًحکم بر این قضیه می دهیم و یا سعی می کنیم به سرعت وجدیت جلوی او را بگیریم ولی آیا واقعاً به این نکته فکر کرده ایم که این کار یکی از خصایص دوران کودکی هم می باشد؟
همچنین علایم دیگر مثل شیطنت و بازیهای کودکانه که به خاطر کم حوصله گی و عدم درک صحیح ما به علائم این اختلال تعبیر می شود و این نکته از مهم ترین نکاتی است که باعث شک و سوء ظن ما می شود.
