چگونه کودکانمان را به اطاعت از مقررات وادار کنیم؟
به کودک خود احترام بگذارید
وقتی به کودک احترام می‌گذارید، او نیز در مقابل می‌آموزد که به شما و مقرراتتان احترام بگذارد و فرمان‌های شما را اطاعت کند. همچنین کودکی که از همان آغاز ارزش خود را درک کند خویش را زبون و فرومایه نمی‌بیند و پستی و حقارت را به فکرش راه نمی‌دهد. احترام به کودک او را فردی مستقل و دارای عزت نفس بار می‌آورد. رسول خدا نیز از همان کودکی ارزش و احترام ویژه‌ای برای علی(ع) قائل بود. چنان که اسلام را از ده سالگی به ایشان عرضه کرد و او را به جانشینی برگزید. در روایتی از ایشان آمده است: «فرزندان خود را گرامی بدارید و آنها را خوب تربیت کنید تا بدین وسیله آمرزیده شوید.»
احترام به کودک یکی از اصولی است که در روایات و متون دینی همواره بر آن تأکید شده است و بزرگان ما به آن توجه داشته‌اند. ممکن است در ذهن بسیاری از والدین این سوال مطرح باشد که چگونه به فرزندمان احترام بگذاریم در پاسخ به این سوال روش‌هایی برای احترام گذاشتن به کودکان بیان میشود:
برآوردن نیازهای کودکان
برای نشان دادن عملی احترام به فرزندان کمترین کاری که می‌توانیم بکنیم برآورده ساختن نیازهای اساسی آنها همچون تغذیه، پوشاک و محافظت از آنها در برابر خطرات و بیماری‌هاست.
گوش دادن به فرزندان
گوش دادن به صحبت‌های کودک، به صورت غیر مستقیم این پیام را به او منتقل می‌کند که ما برایش ارزش و احترام قائل هستیم و باعث به وجود آمدن حس ارشمندی در او میشود.
صحبت کردن با بچه‌ها
با کودکمان در مورد مسائل مختلفی که در طول روز برایمان اتفاق افتاده صحبت کرده و احساساتمان را درباره موضوعات گوناگون بیان کنیم. با این کار در واقع به کودکمان نشان می‌دهیم آن قدر برایش احترام قائلیم که او را در عقاید و احساساتمان شریک کرده‌ایم.
شرکت دادن کودکان در تصمیم‌های خانوادگی
یکی از راه‌های مهم احترام گذاشتن و ارزش قائل شدن برای فرزندان این است که نظرات آنها را در مورد تصمیم‌های خانوادگی بخواهیم. برای این منظور می‌توان در طول هفته جلسه‌های منظم خانوادگی تشکیل داد که در آن هر یک از اعضای خانواده بتواند بدون هیچ محدودیتی نظرهای خود را بیان کند.
اعتماد کردن به کودکان
اگر به این باور که بچه‌ها می‌توانند به خوبی از عهده کارها برآیند و مسئولیت پذیر باشند اعتماد کنیم و به آنها نشان دهیم که خواسته‌های فطری آنها یعنی استقلال طلبی اعتقاد داریم در واقع آنها را مورد احترام خود قرار داده‌ایم.
احترام گذاشتن به کودکان روش‌های مخلتفی دارد که ما برای نمونه به تعدادی از آنها اشاره کردیم. اما شما والدین عزیز میتوانید در این زمینه از تجربه و خلاقیت خود نیز بهره بگیرید.
از امر و نهی صرف پرهیز کنید
همه انسان‌ها به ویژه کودکان نوپا و نوچوانان استقلال طلب‌اند و روحیه آنها با امر و نهی سازگاری ندارد. البته کودکان در هفت سال دوم زندگی تا اندازه‌ای دستور دیگران را می‌پذیرند. اما درا ین دوره نیز نباید در امر و نهی کردن زیاده روی کرد و بهتر است در برخورد با کودکان نوجوانان و جوانان به جای فرمان‌های مستقیم، شیوه‌های دیگری نظیر امر و نهی غیر مستقیم، ارائه مشورت و... را در پیش گرفت. این شیوه‌ها افزون بر این که کارآیی بیشتری دارند فرزندان را نسبت به والدین و مربیان بدبین نمی‌کنند. معصومان (ع) نیز در برخورد با نوجوانان و جوانان از امر و نهی زیاد پرهیز می‌کردند. نقل شده است که اسماعیل فرزند امام صادق مقداری پول داشت. در همان هنگام مردی از قریش عازم یمن بود. اسماعیل تصمیم گرفت پول خود را به آن مرد بدهد تا برای او کالایی خریداری و تجارت کند. از این رو با امام مشورت کرد، اما او را از این کار باز نداشت بلکه فرمود: «عزیزم آیا نشنیده‌ای او شراب‌خوار است؟» اسماعیل گفت: «مردم چنین می‌گویند» امام فرمود: خداوند می‌فرماید: «هر گاه مومنان نزد تو شهادت دادن آنها را تصدیق کن» چنان که در این روایت خوانیدم امام به طور مستقیم فرزند خویش را منع نکرد بلکه با مطرح کردن پرسش و نیز با استدلال به گونه‌ای غیر مستقیم و همراه با محبت او را از این کار بازداشت.
به کودکان حق سخن گفتن بدهید.
کودکان نیز باید در تعیین مقررات و محدودیت‌ها حق اظهار نظر داشته باشند. گاهی یک کودک پنج یا شش ساله می‌تواند با شما سخن بگوید و در وضع مقررات منصفانه به شما کمک کند. وقتی کودک را در وضع مقررا شرکت می‌دهید او احساس مسئولیت بیشتری می‌کند. بدیهی است که میان عمل به قوانینی که خود کودک وضع کرده یا در ایجاد آنها شرکت داشته است و مقرراتی که دیگران برایش وضع کرده‌اند و بر او تحمیل شده اختلاف آشکاری وجود دارد.
دلیل مقررات را توضیح دهید
باید دلیل مقرراتی که وضع شده است برای کودک به طور دقیق توضیح داد. اگر بچه‌ها دلیل این مقررات را بدانند بهتر وظایف خود را انجام می‌دهند و به قوانین پایبند م‌مانند. این روش همچنین به آنها می‌آموزد که برای انجام هر کار باید دلیلی منطقی داشته باشند. با ان کار در واقع برای کودک شخصیت قائل شده و ه او احترام گذاشته‌اید.
از پیش اطلاع دهید.
ناگهان و بی‌مقدمه قانون و محدودیت وضع نکنید. بگذارید فرزندانتان پیش از رعایت محدودیت، از وجود قانون جدید آگاه شوند. این امر زمینه پذیرش را در کودکان ایجاد کرده و مخالف را درآنها کاهش می‌دهد و به آنها کمک می‌کند تا خود را با شرایط جدید وفق دهند.
یادآوری کنید
فرزندان گاهی مقررات و محدودیت‌ها را فراموش می‌کنند. اگر احساس می‌کنید فرزند شما قاعده‌ای را فراموش رده است، آن قدر صبر نکنیدکه به دردسر بیفتد و سپس اقدام کنید بلکه پیشاپیش او را آگاه کنید زیرا هدف اصلاح رفتار کودک است نه تنبیه او.
منظورتان را به روشنی بیان کنید
محدودیت‌ها را به صورت کامل و روشن بیان کنید . منظورتان را به روشنی بگویید و راه‌نمای‌های لازم را ارائه دهید. بچه‌ها باید دقیقا بدانند که از آنها چها نتظاری دراید و چه باید بکنند. از گفتن عبارات گنگ و نامشخص خودداری کنید. اگر می‌خواهید کودکتان اسباب‌بازی‌هایش را مرتب کند به او نگویید: «دیگر خسته شدم تو چقدر شلخته هستی» بلکه روشن و واضح برایش توضیح دهید که انتظار دارید، او بعد از تمام شدن بازی، اسباب‌بازییهایش را جمع کرده و در جای خودش قرار دهد.
تا حد امکان از جملات مثبت استفاده کنید
هر جا که امکان دارد از جمله‌های مثبت استفاده کنید. برای مثال به جای این که بگویید «با توپ داخل خانه بازی نکن» بهتر است بگویید: «می‌توانی با توپ در حیاط و روی چمن‌ها بازی کنی» زیرا جمله‌های منفی، تنها به کودک می‌گویید که چه کار نباید بکند و رفتار درست را به او آموزش نمی‌دهد حال آن که کودک نیاز دارد، درست رفتار کردن را بیاموزد.
