پوشش عروسک‌های باربی، به الگوی کودکی دختران ایرانی بدل شده است

سرت را که بلند کنی سرزمین رویاها می‌آید و می‌نشیند جلوی چشم‌هایت. کافی است قد و هیکل و هوش و هواست را ام‌پی‌تری کنی و برگردی به دوران هفت هشت سالگی، آنوقت از مرد عنکبوتی و شرک گرفته تا شخصیت‌های کارتون‌های شگفت‌انگیزان، شرکت‌هیولاها، نمو، باربی و خلاصه هر کارتونی که این چند وقت از ویدیو سی‌دی خانه‌تان دیده‌ای می‌توانی آنجا پیدا کنی.

"اصل اصلن. تازه یه هفته اس از چین وارد کردیم. تایلندیشم داریم اگه بخواین."

اینها را مهدی می‌گوید، صاحب یکی از مغازه‌های اسباب‌بازی فروشی. "بچه‌ها این‌ها رو چون می‌شناسند بیشتر دوست دارن. مثلا دخترا بیشتر میان سراغ باربی. وقتی هم که می‌خرن یه سی دی کارتونش هم بهشون جایزه میدیم که بیان سراغ بقیه وسایلش."

"باربی 14 تومنه. اما آشپزخونه و مهمون خونه و بقیه وسایلشم داریم که هر کدوم 26، 27 تومن قیمتشه."

سرت را که بگردانی قهرمان شخصیت‌های کارتونی و افسانه ای از همه کشورها می آید توی صفحه نگاهت، اما اگر تمام مغازه را هم زیر و رو کنی حتی یکی از قهرمان های ایرانی را هم نمی توانی پیدا کنی.

"عروسکای ایرانی فروش نداره واسه همین اصلا نمی‌آریم." این را رفیع، صاحب مغازه بعدی می‌گوید و ادامه می‌دهد: "وقتی می‌شه یه عروسک پولیشیه خوش رنگ و آبو با شیش، هفت تومن پیدا کرد، کسی نمیاد عروسک ایرانی ببره. تازه مگه ما چند مدل عروسک ایرانی داریم؟ فقط یه دارا و سار، اون ‌هم که انقد گرونه که از نظر خانواده‌ها اصلا نمی ارزه!"

افسانه های ایرانی؛ کنج گنجه مادربزرگ خاک می‌خورند

وقتی کتاب‌های مخصوص داستان‌ها و افسانه‌های ایرانی را ورق می‌زنیم و آنها را از درون قصه‌های پدربزرگ و مادربزرگ پی می‌گیریم تازه می‌فهیم چقدر کودکان‌مان را با آنها غریبه کرده‌ایم. راستی تا به حال فکر کرده اید کودکان ما چقدر قهرمان‌های ایرانی را می شناسند؟!
مجید قادری، مدیر مرکز سرگرمی کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان و مجری طرح عروسک‌های دارا و سارا در این باره می‌گوید: عروسک‌های خارجی تا سه سال پیش به صورت قاچاق وارد کشور می‌شد اما بعد از آزاد شدن واردات اسباب‌بازی، اسباب‌بازی‌ها تحت‌نظارت کیفی وزارت بازرگانی و نظارت فرهنگی شورای درآمد. از همان موقع بود که سیل عروسک‌های خارجی تمام مغازه های عروسک فروشی را فرا گرفت.
قادری ادامه داد: پس از بررسی‌های مختلف درباره اثرات و آسیب‌های استفاده از این نوع اسباب بازی ها که هیچ تشابهی با فرهنگ ما ندارند تصمیم به ساخت و طراحی عروسک‌های دارا وسارا گرفتیم.
مجری طرح عروسک های دارا و سارا درباره طرح ساخت این عروسک‌ها توضیح می گوید: هدف ما از ساخت آنها مقابله با عروسک‌های خارجی به ویژه باربی نبود، بلکه تصمیم ما این بود که بتوانیم با ساخت عروسک‌هایی مطابق فرهنگ دینی و ایرانی خلاهای فرهنگی را با نگاهی تربیتی و فرهنگی پر کنیم.
وی با بیان این که این عروسک‌ها آن طوری که مورد نظر ما بود به فروش نرفت، ادامه می‌دهد: بسیاری ار افراد قیمت بالای این عروسک‌ها را عامل اصلی استقبال کم خانواده‌ها و کودکان می‌دانند.
قادری می‌افزاید: برا اینکه بتوانیم خدمات بهتری در تنوع عروسک‌ها به لحاظ ابعاد و قیمت داشته باشیم تلاش داریم تا عروسک‌ها را دراندازه ها، کیفیت‌ها و قیمت‌های متفاوت به بازار ارائه کنیم.

شخصیت ایرانی با کالای ایرانی شکل می گیرد

بازی کردن یکی از نیازهای کودکان برای شکل‌گیری صحیح شخصیت است. آیا می‌توان کودک را با مرد عنکبوتی و باربی هم بازی کرد و بعد انتظار داشت با فرهنگ ایرانی غریبه نباشد؟!
مریم حسینی، کارشناس روانشناسی کودک در این‌باره می‌گوید: بیشترین بخش شخصیت کودک در سنین سه تا شش سالگی شکل می‌گیرد بنابراین اسباب‌بازی‌ها نقش زیادی در شکل‌گیری شخصیت این گروه سنی دارند.
حسینی ادامه می‌دهد: زمانی که در این سنین اسباب بازی‌ِهایی در اختیار آنها قرار می‌‌گیرد که هیچ مشابهتی با فرهنگ جامعه شان ندارد و در قالبی پنهان ارزش‌های جامعه مبدا را یدک می‌کشد بی‌شک باید منتظر اثرات ناخوشایند آن در رفتار کودکان طی همان دوران و سال‌های آینده بود.
به گفته این روانشناس کودک به طور حتم این افراد در آینده با مشکل بیگانگی شخصیت روبرو خواهند شد که بازتاب آن در زندگی آینده آنها قابل مشاهده و بررسی است.
وی در باره شکل لباس در عروسک‌های دختران می گوید: وقتی تنها همدم کودک ایرانی یک عروسک باربی باشد که از لحاظ پوشش هیچ شباهتی با فرهنگ ما ندارد، به طور حتم در آینده در لباس پوشیدن او اثر خواهد گذاشت زیرا معیارهای پوشش و مطلوبیت ظاهر در نظر وی بر اساس هنجارهای کشور سازنده اسباب‌بازی شکل می‌گیرد نه برطبق ارزش‌های مسلط برجامعه ایرانی.
حسینی در باره رشد فرهنگی کالاهای ایرانی توضیح می دهد: متاسفانه جامعه ما در زمینه رشد کالاهای فرهنگی بسیار کند عمل می کند.
این روانشناس کودک معتقد است؛ اگر به ساخت عروسک‌ها، کارتون‌ها، گیم ها و کتاب های قصه مطابق با فرهنگ ایرانی و البته با کیفیت بالا اقدام نکنیم نمی‌توانیم انتظار داشته باشیم فرزندان ما با فرهنگ مرز وبومشان غریبه نشوند.
 

وسایل بازی سهم زیادی در انتقال فرهنگ به کودکان دارد

به گفته بسیاری از کارشناسان آشنایی کودکان با فرهنگ، تمدن، مذهب، لباس و حالت چهره اقوام مختلف یکی از مهمترین راه‌‏های شناساندن فرهنگ ایرانی به کودکان است و این امر جز با قرار گرفتن آنها در قالب وسایل بازی فراهم نمی شود.
محسن چینی فروشان، رئیس کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان در این خصوص به برنا می‌گوید: برای این‌که بتوانیم یک اثر تربیتی برای این گروه سنی داشته باشیم باید به جریان‌های فرهنگی تکیه کنیم.
به گفته وی اسباب‌بازی ها در شکل‌‏گیری شخصیت کودکان تأثیر بسیار جدی دارند و بخش بزرگی از آموزش‌‏های بچه‌‏ها و تقویت ارتباطات عاطفی آنها از طریق بازی با عروسک حاصل می‌‏شود.
وی هدف از ساخت عروسک های ایرانی دارا و سارا را بیش از تولید یک اسباب بازی دانست و ادامه داد: هر کشور و منطقه‌‏ای عروسک‌‏های خاص خود را دارد که نشان‌‏دهنده فرهنگ، آداب و رسوم، اقلیم و شرایط زندگی مردم آن کشور یا منطقه است و ما با ساخت این عروسک ها قصد داریم تانمادهای فرهنگی کشورمان را بیش از پیش برای کوکان آموزش دهیم.
رئیس کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان معتقد است؛ یکی از راه‌‏های مهم شناساندن فرهنگ ایرانی به کودکان، آشنایی آنها با فرهنگ، تمدن، مذهب، لباس و حالت چهره اقوام مختلف است که این امر جز با قرار گرفتن آنها در قالب وسایل بازی فراهم نمی شود.
با توجه به این که افراد در دوران کودکی خود حساس ترین و اثر پذیرترین سن را پشت سر می‌گذارند باید گفت حضور اسباب بازی‌های خارجی می‌تواند الگوهای بیگانه را به افراد القا کند.