صورتش را موهای طلایی رنگش پوشانده، بلوز آبی و شلوار قرمز رنگ کهنه ای به تن دارد، به دست هایش که نگاه می کنی، آن قدر پینه بسته و کثیف است که نمی توانی تصور کنی که این دست های یک پسرک ۶ ساله باشد، سیگاری را پشت سرش مخفی کرده، وقتی از او می پرسم، مگر سیگار می کشی؟ می گوید: نه برای مادرم خریدم او را دعوت به نوشیدن آب میوه می کنم، با خوشحالی قبول می کند و سر گفت وگو را با او باز می کنم. مادرش معتاد است و پدرش هم گرفتار اعتیاد و در حبس به سر می برد، برادر بزرگش هم که به گفته او شاگرد بنا است مواد مصرف می کند. از «یاسر» می پرسم تو که مانند آن ها نیستی؟ کمی فکر می کند و می گوید: من که پول ندارم فقط گاهی وقت ها که به گفته مادرم پسر خوبی باشم و به حرف او گوش کنم می توانم «نشئه کنم» به یاسر می گویم چه وقت هایی پسر خوبی می شوی، دیگر حرفی نمی زند و دوان دوان دور می شود.
روزنامه خراسان نوشت:
هرچند آمار دقیقی از تعداد کودکان درگیر اعتیاد در کشور وجود ندارد و آنچه بیان می شود تخمین کارشناسان است، به عنوان مثال برخی کارشناسان معتقدند که حدود ۴ میلیون معتاد در کشور وجود دارد که اگر خانواده هر معتاد را ۴ نفر در نظر بگیریم و در هر خانواده ۲ کودک وجود داشته باشد و از میان تمام این کودکان یک سوم آنان درگیر اعتیاد باشند حدود ۳ میلیون کودک در کشور با اعتیاد درگیر هستند که برنامه ای برای نجات آنان وجود ندارد.
دکتر «اقلیما» آسیب شناس اجتماعی ضمن تایید این آمار می گوید: می توان گفت به طور طبیعی از این ۸ میلیون کودکی که در خانواده های معتاد زندگی می کنند یک سوم آن ها از طریق خرید و فروش و مصرف مواد مخدر اعتیاد پیدا کرده اند.
دکتر اقلیما حتی به نوزادان معتاد هم اشاره می کند و یادآور می شود: تعداد کودکان معتاد در خانواده ها کم نیست جالب این که نوزاد خانه ای که درآن تریاک مصرف می شود، به دلیل اعتیاد بوی آن نمی تواند در مکان دیگری غیر از آن خانه بخوابد.
«سلیمی» روان پزشک هم به افزایش آمار زنان معتاد در کشور اشاره می کند و می گوید: زنان معتاد، فرزندان خود را حتی از دوره نوزادی معتاد می کنند، زنی که مواد مخدری مانند شیشه، تریاک یا حشیش مصرف می کند، برای این که از بی قراری کودک خود خلاص شود او را نیز معتاد می کند تا احساس لذت بیشتری بکند.
این روان پزشک تاکید می کند: زنان معتاد حتی فرزندان معتاد خود را واسطه ای برای خرید مواد مخدر قرار می دهند و متاسفانه این وضعیت در جامعه اسفناک است و کمتر به آن توجه می شود.
در مورد همین زنان نیز، والدین معتادشان عامل اعتیاد آن ها بوده اند.
«غنچه راهب» مددکار اجتماعی هم اعتیاد مادران را دراین امر مهم می داند و به ایسنا می گوید: وقتی میزان اعتیاد در زنان افزایش پیدا می کند، قطعاً کودکان بیشتری به این معضل گرایش پیدا می کنند.
وی اضافه می کند: تعداد زیادی از زنان معتاد، مادرانی هستند که فرزندان و نسل آینده را پرورش می دهند و متاسفانه در خانواده هایی که با فقر فرهنگی مواجه اند سطح آگاهی در مورد عوارض اعتیاد کمتر است که این امر می تواند برای مادران معتاد و فرزندان آن ها مشکلات بسیاری ایجاد کند.
این مددکار اجتماعی متذکر می شود: مشکل کودکان در معرض خطر اعتیاد در جامعه هنوز جدی گرفته نشده و اعتیاد مادران در آینده کودکان بسیار نقش آفرین است و مشکلات بسیاری را برای آن ها ایجاد می کند.
یک کارشناس پیش گیری از اعتیاد سازمان بهزیستی کشور نیز ارتقای سلامت روانی اجتماعی جامعه را منوط به توانمندسازی کودکان می داند و می گوید: با توجه به این که سوء مصرف مواد یک فرآیند طولانی است باید از همان کودکی و ورود به زندگی اجتماعی آغاز شود؟
وی می افزاید: آمار دقیقی از کودکان معتاد وجود ندارد اما نمی توانیم مصرف کنندگان مواد در سنین پایین را نادیده بگیریم. متاسفانه چون به لحاظ آماری اعداد مشخصی وجود ندارد به آن توجه جدی نمی شود، در حالی که بیشترکودکان معتاد در خانواده هایی هستند که یکی از اعضای خانواده شان مواد مخدر مصرف می کند.
«مجید ابهری» مشاور کمیسیون اجتماعی مجلس نیز در بین گروه معتادان، آزاردهنده ترین منظره را، دیدن کودکان معتاد می داند و می گوید: در واقع این کودکان توسط والدین خود به اعتیاد کشیده می شوند و نحوه معتاد شدن آن ها به ۲ شکل است: یکی این که برخی از والدین برای تکدی گری به فرزندان خود از ابتدای روز مواد مخدر می خورانند تا آرام بخوابند و سپس آن ها را کرایه می دهند و گاهی اوقات والدین برای خوابیدن فرزند خود به جای دارو از مواد مخدر نیز استفاده می کنند که خواسته یا ناخواسته باعث اعتیاد کودک می شوند.
این آسیب شناس اجتماعی یادآور می شود: ۹۰ درصد کودکان معتاد توسط والدین خود به اعتیاد کشیده شده اند و بعضی از کودکان به علت تنفس در فضای آلوده به مواد مخدر در خانه به اعتیاد کشیده می شوند که این گروه از نظر اعتیاد ضعیف تر از گروه های دیگر هستند.
پیشگیری از اعتیاد
پیشگیری از اعتیاد کودکان راهی برای جلوگیری از افزایش آسیب های اجتماعی است. یک کارشناس پیش گیری از اعتیاد اولین اقدامات برای نجات کودکان معتاد را قبل از ورود کودک به دبستان می داند و می گوید: موضوع پیش گیری از اعتیاد کودکان باید از همان دوران کودکی و قبل از ورود به دبستان آغاز شود تا نتیجه بهتری حاصل شود.
وی می افزاید: هر قدر از این قضیه غافل شویم در دوره های بعدی رشد جامعه و خانواده باچالش مواجه خواهد شد و آسیب های اجتماعی بیشتری جامعه را فراخواهد گرفت.
«تفکری» متذکر می شود: خبرهای کاهش سن اعتیاد در کشور زنگ خطری است که نشان از آسیب پذیری جامعه جوان ایران در برابر مواد مخدر دارد واز طرفی در دسترس بودن مواد باعث شده که سن اعتیاد در کشور به ۱۲ سال کاهش یابد.
اما دکتر «فیروزه جعفری» رئیس اداره پیش گیری، درمان و کاهش آسیب اعتیاد وزارت بهداشت با ابراز نارضایتی از مشخص نبودن وضعیت کودکان متعلق به مادران معتاد به ایسنا می گوید: بسیاری از زنانی که دچار اعتیاد می شوند تمایل دارند که درمان شوند و وقتی آن ها به کمپ های ترک اعتیاد می روند ناچارند که کودکانشان را هم با خود ببرند.
وی اضافه می کند: مشکل اساسی این مادران در کمپ های ترک اعتیاد این است که تا حدودی تکلیف فرزندانشان مشخص نیست. چرا که اصولاً نباید کودکان در این کمپ ها باشند و باید به جای دیگری منتقل شوند.
این مقام مسئول یادآور می شود: گاهی مشاهده می شود زنان معتاد به همراه نوزادشان در کمپ زندگی می کنند چرا که خانواده ای ندارند تا فرزندانشان را به دست آن ها بسپارند و نظام بوروکراسی بهزیستی نیز طوری است که پی گیری برای سپردن کودک به این سازمان زمان زیادی می برد.
دکتر«جعفری» نیز اولویت اول برای درمان کودکان معتاد را درمان مادرانشان می داند و می گوید: از آن جا که کمپ های زنان معمولاً حاشیه های پررنگ تری دارد، هر جایی نمی توان برای ایجاد آن اقدام کرد، پس مشکل پیدا کردن جا و مکان کار را برای این زنان سخت تر می کند، بنابراین ایجاد سرپناه برای این زنان به صورت کمپ یا هر نوع دیگری از اولویت هاست.
رئیس اداره پیش گیری، درمان و کاهش آسیب اعتیاد وزارت بهداشت اولویت دیگر را برای این زنان «داشتن شغل و کار» اعلام می کند و می گوید: لازم است این زنان درآمد مستقلی داشته باشند اعم از آن هایی که با همسرانشان یا تنها زندگی می کنند.
وی اظهار می دارد: یکی دیگر از مشکلات درمان اعتیاد زنان آن است که اگر در چارچوب خانواده زندگی کنند، چه برای اقدام به درمان و چه برای هزینه های آن به اجازه مرد خانواده نیاز دارند. اگر مرد خانواده نیز خود معتاد باشد، معمولاً تمایل ندارد که همسرش اقدام به درمان کند در چنین مواردی ابتدا باید مرد اقدام به ترک اعتیاد کند.
«مجید ابهری» مشاور کمیسیون اجتماعی مجلس نیز در این باره معتقد است: با توجه به این که والدین معتاد صلاحیت اخلاقی نگهداری فرزندان خود را ندارند، دولت ونهادهای قانونی و حمایتی باید از این والدین برای به دست آوردن سلامت کامل آن ها لغو صلاحیت کنند و فرزندان آن ها را به نهادهای متولی و حمایتی بسپارند. چرا که فرزندان آن ها جزو اموال و املاک آن ها نیستند، بلکه بخشی از سرمایه های اجتماعی و ذخایر ملی قلمداد می شوند.
این آسیب شناس اجتماعی به فارس می گوید: در هر یک از محورهای اعتیاد، منظره کودکان معتاد، تلخ ترین، آزاردهنده ترین و غیرانسانی ترین مناظری است که هر وجدان بیداری را می آزارد.
ابهری اظهار می دارد: دولت باید با این گونه والدین مقابله کند و به آن ها مهلت بدهد که این والدین یا به سلامتی کامل برگردند یا فرزندان خود را به دولت و نهادهایی مانند بهزیستی و شهرداری تحویل دهند.
تغییر شکل اعتیاد
اعتیاد یک معضل تاریخی است که متاسفانه شکل آن در حال تغییرات است و هر روز مواد مخدر جدیدی وارد می شود و مصرف کننده جدیدی هم به سوی آن ها کشیده می شود.
این بخشی از اظهار نظر دکتر «رضا افشاری» رئیس جامعه سم شناسی پزشکی آسیا و اقیانوسیه در خصوص روند اعتیاد و کاهش سن معتادان است.
وی به ما می گوید: با ورود مواد مخدر جدید به ویژه صنعتی شیوه های مصرف هم تغییر کرده است و متاسفانه در همه جای دنیا گسترش این معضل را شاهدیم.
وی می افزاید: با آن که اقداماتی برای درمان مناسب طراحی می شود اما بلافاصله در مقابل آن یک ماده افیونی جدید رواج می یابد. دکتر افشاری یادآور می شود: شکل اعتیاد به طور مرتب در حال تغییر است و هر سد و مانعی که جلوی آن قرار گیرد، سودجویان این عرصه سعی می کنند که از طریق دیگر و با شکل دیگری وارد شوند. لذا در راستای گسترش اقدامات درمانی و به روزرسانی مسائل قانونی پیش گیری، بایستی سطح آگاهی خانواده ها و جامعه در مورد مواد غیرقانونی جدید افزایش یابد. دکتر افشار می گوید: اعتیاد در سنین پایین با چند مشکل همراه می شود که ابتدا درمان کودکان سخت است زیرا هنگامی که زنی باردار است در زمان بارداری جنین به مواد غیرقانونی وابسته می شود و تحت تاثیر موادی که مادر مصرف می کند قرار می گیرد و در واقع جنین معتاد می شود و هنگام تولد نوزاد معتاد است که باید برای رفع مشکل آن اقدامات درمانی انجام شود.
رئیس جامعه سم شناسی پزشکی آسیا و اقیانوسیه همچنین می گوید: اغلب مادران معتاد بعد از تولد فرزندشان انگیزه ای برای نگهداری نوزاد خود ندارند از این رو وقتی کودک ناآرام و بیمار می شود برای خلاصی از او مواد به او می خورانند و از این طریق نوزاد به آن مواد معتاد می شود.
دکتر افشاری بیان می کند: کودکان همیشه توسط مادر و اطرافیان خود معتاد می شوند و گرفتار شدن به مواد مخدر در سنین پایین برای افراد بسیار خطرناک است و حتی می تواند منجر به مرگ آن ها شود.
وی آمار معتادان را متفاوت می داند و می گوید: چون بخشی از اعتیاد در جامعه همیشه پنهان است، آمار دقیقی از مبتلایان به اعتیاد وجود ندارد. وی می گوید: بیشتر کودکان معتاد در خانواده هایی هستند که افراد آن خانواده مصرف کننده مواد هستند و آن ها یا توسط این افراد معتاد و یا از سر کنجکاوی دچار آن می شوند. بیشتر کودکان معتاد به تریاک و هروئین هستند و در واقع بیشتر مواد افیونی سنتی مصرف می کنند و کمتر مصرف کننده مواد صنعتی و جدید هستند.
دکتر افشاری اختلال در تغذیه و تغییر در خلق و خو را از عوارض بارز اعتیاد در کودکان می داند و می گوید: اعتیاد تاثیر مخرب بسیار زیادی بر جسم و روح کودک می گذارد و هنگامی که او بیمار می شود بیماری او شدیدتر می شود و سلامت و رفتار او را تحت تاثیر قرار می دهد.
به هر حال وجود کودکان معتاد در جامعه را نمی توان کتمان کرد بلکه باید واقع بینانه تر به قضیه نگاه کنیم زیرا فردی که از بدو تولد با اعتیاد عجین می شود، قطعاً در بزرگی نمی تواند از اعتیاد جدا شود، پس باید ابتدا مادران معتاد را که مهم ترین عامل اعتیاد کودکان هستند شناسایی کرد و به درمان آن ها پرداخت سپس با حمایت های همه جانبه چنین مادرانی را از گرایش مجدد به مواد مخدر دور کرد.
