روشهای آموزش غیرمستقیم

تا حدود 6 سالگی، به طور مستقیم، ممکن است؛ زیرا کودکان تا این سن، مقاومت روانی فراوانی در مقابل آموزه های دینی ندارند؛ اما از این سن به بعد با توجه به افزایش مقاومت روانی آنان، باید از شیوة القای غیر مستقیم استفاده کرد. راهکارهای القای غیر مستقیم عبارتند از :

1- داستان : ارزش های دینی را می توان در قالب داستان (برای کودکان، قصه گویی یا قصه خوانی، و برای نوجوانان، هدیة کتاب های داستان) ارائه کرد. این درسی است که قرآن به ما می دهد. خدای متعالی در قرآن کریم با داستان حضرت موسی و مرد صالح، درس تواضع و بردباری در برابر معلم؛ با داستان اصحاب لوط، درس عفت و پاکدامنی؛ با داستان آدم و حوا، آموزش دوری از شیطان، و با قصه حضرت مریم (ع)، آموزة پاکدامنی و توکل به خدا را به ما ارائه می کند.

2- شعر : استفاده از شعرهای ساده و دور از صناعات پیچیدة ادبی می تواند راهکاری برای القای ارزش های دینی باشد. برای کودکان خردسال می توانید شعری را بگویید تا پس از حفظ، آن را زمزمه کند و ارزش ها به مرور برایش ملکه شود.

والدین، درس های بسیاری از قبیل اهمیت عبادت، سپاسگزاری به درگاه الاهی، ساده زیستی، توکل به خدا، کمک به دیگران و ... را می توانند در قالب شعر به کودکان بیاموزند؛ به طور مثال، برای دختری که قرار است فردا وارد 9 سالگی شود و ایام عبادتش را آغاز کند، از چنین شعری استفاده می کنیم :

بوی بهار دارد چادر نماز مادر

در دست های او هست یک جا نماز دیگر

ماه قشنگ امشب مهمان خانة ماست

یک آسمان ستاره در انتظار فرداست

من می کنم دوباره رخت سفید بر تن

چون تا طلوع خورشید 9 ساله می شوم من

شاعر در این شعر، از اصل تداعی – معانی استفاده و چادر نماز مادر را با بهار و ماه قشنگ و آسمان پر ستاره همراه کرده است که کودک به طور طبیعی آن ها را دوست دارد.

برای آموزش ساده زیستی، شکر خداواند، محبت و شادابی، از شعر دیگری بهره می جوییم :

شش دانه قاشق شش دانه بشقاب

نان و نمکدان یک کاسة آب

دیگی پر از آش یک شام ساده

در دور سفره یک خانواده

با مهربانی با هم نشستند

در سینه شادی بر چهره لبخند

گفتند اول نام خدا را

خوردند با هم نان و غذا را

یک سفرة خوب یک شام دلخواه

بعد از غذا هم الحمدلله

مثال دیگر، درس نماز و تسبیح الاهی :

خورشید زیبا دوباره سر زد

پرندة شب دوباره پر زد

خروس خانه ترانه سر داد

وقت سخر را به من خبر داد

آمدم بیرون در هوای باز

وضو گرفتم برای نماز

دیدم نشسته گنجشکی زیبا

بر روی شاخه، آرام و تنها

جیک و جیک می کرد در آن صبح زود

گویی که او هم فکر خدا بود

3- شرح حال بزرگان : برای کودکان، از زندگی بزرگان و اندیشه وران اسلامی و غیر اسلامی بگویید تا از زندگی آنان درس بگیرند. از رهبر معظم انقلاب اسلامی، حضرت آیت الله خامنه‌ای – حفظه الله – بگویید که برای کمک به پدر به جهت ضعف در بینایی، به رغم میل باطنی، قم و تحصیل در آن را رها ساخته، به مشهد عزیمت کرد و خدای بزرگ وی را به جهت توجه به پدر، به اوج عزت و عظمت رسانید.

از سید رضی (قدس سره) بگویید که جلو قبرستان غیر مسلمانان از اسب پیاده شد و فرمود : در این قبرستان شخصی دفن شده است که معلم غیر مسلمان من بود.

4- فیلم، کارتون و نمایشنامه، فیلم و کارتون به جهت جذابیت، و نمایشنامه به سبب صحنه پردازی ها و نور پردازی های زیبا، کودکان را جذب می کند و سبب تثبیت آموزه های دینی و اخلاقی می شود؛ پس، از این شیوة القای غیر مستقیم نیز استفاده کنید. 

 برگرفته از سخنان استاد دهنوی