بازی و اختلالات رفتاری بهمراه معرفی انواع بازی برای کودکان

آیا می توان از بازی برای اصلاح اختلالات رفتاری کودک استفاده کرد ؟

ج : بازی، شیوه ای موثر در رفع اختلالات رفتاری و در مواردی اختلالات عصبی (ناخن جویدن) است؛ به طور مثال، شما می توانید برای اصلاح بی نظمی فرزند خردسال خود و عادت دادن او به جمع کردن ریخت و پاش هایش پس از بازی  بازی استفاده کنید.

1- بازی رکورد گیری : به او بگویید می خواهم وقت بگیرم و ببینم در چه زمانی می توانی اسباب بازی هایت را جمع کنی و روز بعد از او بخواهید رکوردش را افزایش دهد.

2- بازی جادوگری : به او بگویید پنج دقیقه اتاقت را ترک می کنم و بعد بر می گردم. می‌خواهم بدانم آیا می توانی مثل جادوگرها در یک چشم به هم زدن اتاقت را مرتب کنی یا نه.

3- کارآگاه بازی : شما می توانید نقش کار آگاهی را ایفا کنید و دنبال اسباب بازی هایی بگردید که سرجایشان نیستند.

بازی های مناسب زیر 1 سال

 کودکان زیر 1 سال، افزون بر بازی های فعال (نشستن، سینه خیز رفتن، ایستادن، خوابیدن روی شکم و ایستادن روی ساعدها) به بازی های کارکردی یا تمرینی نیز به شدت علاقه نشان می دهند؛ مثل این که وقتی جغجغه را تکان می دهند، صدا می دهد یا وقتی به عروسکشان ضربه می زنند، تکان می خورد یا وقتی به جعبه ای خالی مشت می کوبند، از آن صدایی بلند می شود.

کودک وقتی این بازی را انجام می دهد، لبخند می زند و گاهی صداهایی از خود در می آورد که نشان دهنده خوشحالی او است.

یکی از بازی های بسیار جذاب برای این سن، بازی «دالی موشه» یا «دالی دالی» است.این بازی را می توان از همان ماه های اول زندگی کودک با استفاده از دست ها انجام داد. در ماه‌های بعد می توان از پشت مبل، در یا دیوار با او بازی کرد. فایده مهم این بازی، افزون بر سرگرمی کودک، این است که ترس از جدایی را کاهش می‌دهد.

بازی دیگری که کودک را در این سن سرگرم می کند، یافتن اسباب بازی پنهان شده است؛ البته اگر در حضورش آن را زیر پتو یا شی دیگری پنهان کنید. او همچنین از پرتاب کردن اسباب بازی ها به اطرافش لذت می برد و صحنه و صدایی که از افتادن آن ایجاد می شود، او را خوشحال و هیجان زده می کند.

فرزند زیر 1 سال شما از به هم زدن و کشیدن اسباب بازی ها روی سطوح سخت و ایجاد صدا و هل دادن اشیای کوچک با انگشت به جلو نیز لذت می برد و بازی دس دسی، دمیدن در لوله های کاغذی خالی و تقلید صدای حیوانات برایش جالب است.

فرزند 1 ساله ام دوست دارد دائم کنارش باشم تا به بازی انفرادی بپردازد. آیا راهکاری برای عادت دادن او به بازی مستقلانه وجود دارد ؟

ج : بهترین کار این است که بازی را با او به طور اشتراکی آغاز کنید و بعد برای مدت کوتاهی (حدود 2 دقیقه) بازی را ترک کرده، دوباره برگردید. کودک 1 ساله شما نیاز دارد حضور شما را احساس کند  تا با امنیت خاطر بیشتری به بازی بپردازد؛ البته مقصود این نیست که دائم با او بازی کنید. کافی است مدتی را با او در یک اتاق بگذارنید و تا حدودی با او همراه شوید؛ اما تمام توجه خودرا به او معطوف نکنید. گاهی لمس کردن شانه کودک، بر احساس امنیت او می افزاید. شما در این زمان می توانید به برخی از کارهای خود برسید؛ برای مثال می توانید به کارهای ساده ای چون پاک کردن سبزی یا برنج، اتو زدن یا تا کردن لباس های شسته شده و ... بپردازید. این کار شما به او کمک می کند تا به تدریج استقلال بیشتری در بازی انفرادی (بدون حضور شما) پیدا کند.

در صورت ضرورت جدایی شما از او، و حضورتان در آشپزخانه یا دستشویی و یا بالکن منزل، یک کشو دارای اشیای جالب توجه برای کشف یا چند تکه از وسایل آشپزخانه مانند قاشق و بشقاب و ملاقه و کف گیر (بدون خطر و دور از اجاق خوراک پزی) می تواند او را مشغول کند.

زمان استحمام نیز فرصت مناسبی برای بازی مستقلانه کودک است؛ البته حتماً با حضور شما؛ زیرا کودک 1 ساله فقط در فضایی با ارتفاع چند سانتی متر آب خفه می شود.

توجه داشته باشید که فرزند 1 ساله شما نمی تواند بیشتر از 10 دقیقه مستقلانه بازی کند. با بالا رفتن سن کودک، این زمان افزایش می یابد.

برای کودکان حدود 2 سال چه بازی هایی مناسب است ؟

کودک در این سن، بازی موازی انجام می دهد؛ یعنی کنار کودکان دیگر، اما بدون مشارکت آن ها بازی می کند. بازی «وانمود سازی» برایش بسیار جالب است؛ برای مثال، با چیزی شبیه فرمان ماشین وانمود می کند که در حال رانندگی است و صدای مناسب ماشین را نیز در می آورد وقتی به باغ وحش می رود و حیوانات را می بیند، وانمود می کند که یکی از آن ها است و حرکات و صدای آن را تقلید می کند.

از فواید بازی وانمود سازی این است که کودک، تجربه ای ناخوشایند را باز آفرینی، و موقعیت منفی خود (ترسو بودن) را به موقعیت مثبت (شجاعت) تبدیل می کند.

او در این سن به بازی «قایم باشک» علاقه دارد که افزون بر کسب لذت، ترس از جدایی  را نیز در او کاهش می دهد.

کودک 2 ساله از بازی هایی که در آن ها صداهای آهنگ ین باشد، لذت می برد. داخل شدن در جعبه های بزرگ و بیرون آمدن از آن ها، گذاشتن اشیا داخل جعبه و خارج کردن از آن‌ها، و کشیدن خط هایی روی کاغذ با عقب و جلو بردن قلم، و اتل متل توتوله، از بازی‌های مورد علاقه او است.

فرزند 2 ساله شما اکنون به این حد از توانایی رسیده که با اسباب بازی های چند تکه (لگو)، برج هایی با شش قطعه بسازد؛ اسباب بازی های چرخ دار بزرگ را هل دهد یا آن ها را بکشد و آن هایی را که کوچک تر هستند، با دست خود هدایت کند. او می تواند روی سه چرخه‌اش با حرکت پاها بر روی زمین، آن را به جلو براند.

برای فرزند 3 ساله ام چه بازی هایی مناسب و مطلوب است ؟

 کودکان در این سن، از بازی های تمرینی مانند توپ بازی، طناب بازی، گذراندن نخ از مهره ها و ...، و بازی های خلاق مثل ساختمان سازی با مکعب ها (با 9 یا 10 قطعه)، جور کردن جورچین های رنگی ساده، دسته بندی اشیا و ... به تنهایی یا با همسالان لذت می برند (از این سن به بعد، بازی ها بیشتر گروهی می شود).

باری های سمبولیک (نمادی، نقش گذاری) نیز بین آن ها شایع است؛ مثل یک تکه چوب که جای اسبی تندرو یا یک سینی که جای فرمان ماشین و یک قالیچه سبز رنگ که جای زمین چمن را در بازی می گیرد.

این کودکان به بازی های نمایشی (مهمان بازی، خاله بازی، عروسک بازی، دکتر بازی، معلم بازی و ...) بسیار علاقه دارند. این بازی ها به کودک کمک می کند تا نقش های اجتماعی را بیاموزد.

فرزند 3 ساله شما اکنون به این حد از توانمندی رسیده است که با بازی های ساده رایانه ای بازی کند و سه چرخه اش را با رکاب زدن و هدایت آن در پیچ ها به جلو براند.

برای فرزند 4 ساله ام چه بازی هایی مناسب است ؟

 افزون بر بازی های مربوط به کودک 3 ساله، فرزند 4 ساله شما (چه دختر و چه پسر)، به «قهرمان بازی» نیز بسیار علاقه مند است و می کوشد ادای قهرمانان را در آورد.

پسر شما در قالب قهرمانانی چون سوپر من یا مرد عنکبوتی با بدی ها و موجودات شرور مبارزه می کند و دختر نیز خود را در قالب قهرمانان زن در داستان های افسانه ای مانند سیندرلا قرار می دهد و بر ملکه بدجنس و جادوگر زشت یا نامادری ستمگر پیروز می شود.

گاهی علاقه به این قهرمانان آن قدر زیاد می شود که دوست دارد او را با نام همان قهرمان مثلاً مرد عنکبوتی صدا کنید و علاقه مند است اسباب بازی های مخصوص همان قهرمان (لباس، نقاب، شمشیر و ...) را برایش بخرید که خوب است «گاهی» به این خواسته اش تن دهید.

در مواردی، قهرمان بازی کودکان به ویژه پسران به خشونت واقعی تبدیل می شود (احتمالاً به دلیل میزان بالاتر تستسترون در پسرها)که باید مراقب باشید. در این صورت، پیشنهاد بازی آرام تر یا خوردن خوراکی خوشمزه یا شنیدن قصه ای زیبا می تواند مشکل را حل کند.

فرزند شما آن قدر توانمند شده است که می تواند به توپ لگد بزند؛ آن را پرتاب کند و بگیرد و خود نیز بپزرد. او قادر است سه چرخه اش را با رکاب زدن به عقب نیز براند؛ با قیچی (البته قیچی اسباب بازی و نه قیچی مخصوص بزرگسالان) کاغذها را ببرد و جورچین های پیچیده‌تر را کامل، نمایش های عروسکی را اجرا، و برنامه های تلویزیونی را تقلید کند.

او می تواند ده مکعب را روی هم قرار دهد و پس از نشان دادن شما، از شش مکعب، سه تا پله بسازد و در بازی های صفحه ای مانند «مار و پله» موفق خواهد بود.

بازی های مناسب کودک 5 ساله

 افزون بر بازی های مربوط به کودک 4 ساله، فرزند 5 ساله شما به بازی های «با قاعده» نیز گرایش می یابد. بازی های با قاعده مانند بازی های گوناگون با توپ (فوتبال، والیبال، ب بسکتبال و ...) است که در آن ها قانون ها و قواعد ویژه ای رعایت می شود.

بازی های گروهی که رقابت را نیز در کودکان این سن بر می انگیزند، از نوع بازی های با قاعده هستند.

بازی های با قاعده برای این سن مناسبند؛ زیرا در آن ها درک ارزش هایی چون همکاری، رعایت نوبت، عدالت و انصاف و ثبت دقیق نتایج لازم است.

فرزند شما اکنون آن قدر توان دارد که در بازی های نمایشی گروهی پیچیده تر شرکت کند؛ دوچرخه سوار شود؛ از سر سره بالا رود و یر بخورد؛ طناب بازی کند؛ طناب بزند؛ تاب بخورد؛ لی لی کند و با استفاده از ده مکعب، چهار تا پله بسازد. 

برگرفته از سخنان استاد دهنوی