روزنامه اطلاعات:کودکان، از لحاظ جسمی کوچک‌تر از بزرگسالان هستند، از لحاظ هیجانی نابالغ و از لحاظ اجتماعی و شناختی، هنوز در مراحل اولیه رشد قرار دارند. سال‌های رشد اولیه، در سازگاری بعدی اهمیت دارند و وجود مشکلات در طول این سال‌ها، زمینه ناسازگاری در سال‌های بعدی را فراهم می‌کند.
حواستان به این مشکلات باشد:
مشکلات روانی در کودکی، حتی اگر موقت و گذرا باشد، احتمال دارد که پیامدهای جدی در برداشته باشد؛ زیرا ممکن است که یادگیری و رشد کودک را مختل کند. از جمله این قبیل مشکلات، استرس پس از سانحه است که به دنبال وقوع یک رویداد آسیب‌زای شدید (زلزله، تصادف و...) بروز می‌کند.
استرس پس از سانحه، سندرمی است که پس از مشاهده، درگیر شدن، تجربه مستقیم یا شنیدن یک عامل استرس‌زا و آسیب‌زای شدید روی می‌‌دهد، که می‌تواند منجر به مرگ واقعی یا تهدید به مرگ و یا وقوع یک سانحه جدی باشد.
کودکان نسبت به این تجربه‌ها احساس ترس و درماندگی می‌کنند ولی اغلب با رفتارهای آشفته و حاکی از بیقراری واکنش نشان می‌دهند و مدام تلاش می‌کنند از یادآوری رویداد و سانحه اجتناب کنند.
کودکان این حوادث را به اشکال مختلف تجربه می‌کنند. ممکن است کودکی مستقیما در معرض حادثه‌ای همچون سوء‌‌استفاده جنسی، تصادف، سوانح طبیعی و... قرار گرفته باشد یا درباره وقوع این حوادث از دیگران شنیده باشد.
به طور کلی افرادی که چنین رویدادهایی را تجربه می‌کنند حتی در مورد کودکان، بیشتر از این که ما بتوانیم تجربه آنها را تصور کنیم و احساسات آنها را درک کنیم که در آن لحظه چه احساسی داشته‌اند، از آن واقعه رنج می‌برند.
همین امر وجه تمایز استرس پس از سانحه با سایر حوادث زندگی است. بنابراین تلاش در جهت درک وضعیت فردی که استرس پس از سانحه را تجربه کرده، کار چندان ساده‌ای نیست. واکنش به این حوادث به هر شکلی که اتفاق افتاده باشد متفاوت است.
الگوی آسیب‌پذیری به استرس از کنش متقابل فعال بین آمادگی‌های ارثی و دیگر عوامل بیولوژیکی متفاوت در واکنش به استرس‌های روزمره متولد می‌شود.اما تاثیر این وقایع روی کودکان به فاکتورهای مختلفی از جمله نوع حادثه، شدت، محیطی که حادثه در آن اتفاق افتاده، تداوم و تسلسل وقایع، سنی که کودک در معرض چنین حادثه‌ای قرار گرفته و احتمالا بی‌دفاع بوده است، رویدادهای آسیب‌زای قبلی، طی کردن دوران پس از حادثه، نحوه دلبستگی کودک به مادر یا مراقبان اولیه بستگی دارد.
کودکانی که در محیط خانواده خود در معرض خشونت و ضرب و جرح قرار دارند، حتی خشونت‌هایی که منجر به مرگ یکی از اعضای خانواده می‌شود؛ بیشتر مستعد آشکار کردن نشانه‌های استرس پس از سانحه هستند.
همچنین در کودکانی که در محیط زندگی شاهد طلاق والدین یا جدایی همراه با مشاجرات طولانی آنها باشند، یا توجه به شرایط زندگی قبل و پس از طلاق، احتمال بروز این نشانه‌ها افزایش می‌یابد.
طبق نظر متخصصان اکثر کودکان پیش‌دبستانی، برای سازگاری مجدد بعد از طلاق، به یک دوره ۲ تا سه ساله نیاز دارند، آنها ممکن است پرخاشگری و افسردگی، نافرمانی و مشکلات ارتباطی با همسالان ظاهر سازند.
به‌طور کلی کودکان زیر ۱۱ سال در برابر نشانگان استرس پس از سانحه، آسیب‌پذیری بیشتری نشان می‌دهند.
در این میان خردسالان ممکن است علایمی از قبیل تاخیر در رشد زبان و ناتوانی یادگیری و گفتاری بیشتری بروز می‌دهند.
نشانه استرس پس از سانحه ممکن است خود به خود پس از مدتی کاهش یابد، اما مجدداً ماه‌ها یا سال‌ها بعد از وقوع سانحه آشکار شود. در این مدت عوامل مختلفی از قبیل سابقه خانوادگی، تجربیات دوران کودکی، ویژگی‌های شخصیتی و ناراحتی‌های روانی پیشین می‌تواند در بروز و تشدید نشانگان مؤثر باشد.
علائم استرس پس از سانحه در کودکان
۱- ناآرامی و بیقراری، رفتارهای پرخاشگرانه، احساس بیزاری از دیگران.
۲- گوشه‌گیری و مشکلات در روابط بین فردی، به سختی انس گرفتن با دیگران (به ویژه وقتی کودک مورد سوء استفاده جنسی یا جسمی قرار گرفته باشد).
۳- احساس گناه و شرمزدگی، بی‌احساسی و فقر هیجانی که از طریق جمع کردن خود و انقباض عضلات صورت می‌گیرد
۴- واپس‌روی‌های رشدی (بازگشت به رفتارهای اولیه کودکان، شب‌ادراری مکیدن شست)
۵- رفتارهای تهییجی و برانگیختگی بیش از حد (حالت گوش به زنگ بودن که به محض مواجه شدن با محرک تنش‌زا شوکه می‌شود(.
۶- اختلال خواب، کابوس و خواب‌های ترسناک (رویاهای هولناک بدون محتوای مشخص)
۷- اجتناب از افکار و احساسات و حتی اماکنی که وقایع ناخوشایند را برای کودکان یادآوری می‌کند
۸- تکرار خاطره‌های آسیب‌زا از قبیل مزاحمت ،ایجاد ترس و... در ذهن کودکان
۹- تمایل به بازی‌های تکراری پیرامون حادثه‌ای که تجربه کردند
۱۰- دشواری‌های یادگیری، مشکلات در تمرکز و تکالیف درسی
درمان و توصیه‌ها
فرآیند درمان کودکان مبتلا به PTSD یا استرس پس از سانحه تلفیقی از دو رویکرد شناختی رفتاری شامل: آموزش نحوه مواجه مؤثر با ترس‌ها و اجتناب از اماکن یا افرادی که وقایع را یادآوری می‌کند، است. همچنین استفاده از تکنیک آرام بخش و پذیرش احساسات کودکان در کاهش نشانگان استرس پس از سانحه مؤثر است.
والدین چنین کودکانی باید پس از مشاهده علایم فوق که بیش از یک ماه تداوم می‌یابد و منجر به اختلال در عملکرد کلی کودکان (تحصیلی، رفتاری و...) می‌شود، نسبت به درمان آن اقدام کنند.
