خانواده نخستین و مهمترین پایگاه تربیت فرزندان است و فرزندان بیش از آنکه از حرفهای پدر و مادر بیاموزند، رفتار آنان را الگوی خود قرار میدهند.
احساس و عاطفه افراد ابتدا در خانواده جهت مییابد و شکل میگیرد. اما متاسفانه برای بسیاری از کودکان و نوجوانان این نخستین پایگاه به آموزشگاه خشونت مبدل میگردد چرا که خشونت میان والدین و خشونت علیه فرزندان آموزههایی برای ایشان به همراه دارد از جمله اینکه:
1- کسانی که به فرد عشق میورزند یا او آنها را بسیار دوست دارد همانهایی هستند که یکدیگر را و یا حتی خود او را مورد خشونت قرار میدهند.
2- رفتار خشن با اعضای خانواده از نظر اخلاقی امری خالی از اشکال و پذیرفته شده است.
3- وقتی راه حلهای دیگر به نتیجه نمیرسد، خشونت مجاز و بهترین راه حل است.
اگر خشونت پدر- مادر با کودک آزاری از جانب یکی یا هر دوی آنها همراه و همزمان شود، تاثیر آن در زندگی آینده فرزندان به طور قابل توجهی افزایش مییابد. پژوهشها نشان میدهد که کسانی که چنین وضعی داشتهاند و هر دو نوع خشونت را تجربه کردهاند 5 تا 9 برابر کسانی که شخصا مورد بدرفتاری واقع نشدهاند به افرادی خشن در خانواده آینده خود مبدل گردیدهاند. باید افزود مردانی که به هنگام مشاجره با همسرشان از خود حالت خشن و عصبی زیادی بروز میدهند غالبا کسانی هستند که در دوران کودکی خویش مورد بدرفتاری کلامی یا جسمانی مادر خود واقع شدهاند. این دسته از مادران به هنگامی که از جانب شوهر خود مورد خشونت قرار میگیرند و نیازها و عواطف خود را سرکوب شده میبینند، عصبانیت و نارضایتی خود را به سوی نزدیکترین فرد مذکور در خانواده نشانه میروند یعنی پسرشان که اینان نیز در آینده با رفتار خشن نسبت به زن خود عقدههای سرکوب شده ناشی از رفتار مادر را بروز میدهند.
نکته مهم دیگر آن است که خشونت بین والدین لزوما سبب افزایش رفتار خشن در فرزندی نمیشود که با فرد خشن خانواده همجنس است. به این معنا که اگر پدر خشن بود، خشونت او فقط بر فرزند پسر تاثیر نمیگذارد، بلکه فرزندان دختر را هم متاثر میسازد. به همین نحو در صورتی که زن به خشونت شوهر تن داده باشد و از خود در برابر آن انفعال نشان دهد بدان معنا نیست که دختر خانواده نیز در آینده به زنی منفعل تبدیل خواهد شد و خشونت را با خشونت پاسخ نخواهد داد.
(2-5) فرار از خانه:
این نتیجه خشونت خانگی به ویژه از آن جهت که بر امنیت اجتماعی و افزایش بزهکاری تاثیر میگذارد. قابل تامل است. محیط ناامن و پر خشونت خانه فرزندان خانواده را از خود بیزار میکند و سبب میشود آنان در پی یافتن محیطی آرامتر یا صرفا به خاطر دورشدن از جار و جنجال و نابسامانی خانه آن را ترک کنند.
در این هنگام یا به خانه دوستان، اقوام و آشنایان پناه میبرند که در این صورت (واگر پناهدهندگان افراد صالحی باشند) احتمال انحراف کودک یا نوجوان فراری کمتر خواهد بود و میتوان انتظار داشت که با بهبود شرایط مجددا به خانه و زندگی اجتماعی عادی خود باز گردد اما اگر چنین نشود یعنی قربانی خشونت خانگی در کوچه و خیابان سرگردان و در نهایت گرفتار افراد ناصالح و گروههای بزهکاری بسیار زیاد خواهد بود. واقع امر این است که گروههای بزهکاری غالبا منتظر چنین فرصتهایی برای جلب اعضای جدید هستند. بیشتر فعالیتهای غیر قانونی که قربانیان خشونت خانگی پس از فرار از خانه بدان دست مییابند عبارتند از:کفزنی، سرقت اتومبیل، سرقت از فروشگاهها، کیف قاپی، سرقت منازل، جرایم مرتبط با موادمخدر (نقل و انتقال، فروش، توزیع و ...)، جرایم جنسی، تکدی، ولگردی و ...
شمار زیادی از آنان نیز در دام گروههای کوچک و بزرگ تبهکاری بینالمللی که در زمینه تجارت اعضای بدن، تجارت زنان و کودکان و قاچاق مواد مخدر فعالیت دارند، گرفتار میشوند. متاسفانه در جامعه کنونی ما فرار از خانه به ویژه در بین دختران رو به فزونی گذارده است.
(3-5) فرار از مدرسه:
ممکن است در نظر اول فرار کودکان و نوجوانان از مدرسه با خشونت خانگی بیارتباط به نظر آید اما مطالعات و گفتگوهای شخصی نگارنده با مرتکبین چنین کاری وجود این ارتباط را تایید میکند. محیط ناآرام خانه مانع از آن میشود که فرزند حواس و فکر خود را به طور شایسته متوجه درس نماید.
در واقع، اضطراب و نگرانی ناشی از بدرفتاری والدین با یکدیگر و مشاجره ها و نزاعهای آنان به فرزندان اجازه چنین کاری نمیدهند. در نتیجه این کودکان و نوجوانان دچار افت تحصیلی میشوند. در محیط مدرسه برخی معلمان و مربیان به علت عدم آشنایی با این شیوه برخورد صحیح با این دانشآموزان آنان را مورد سرزنش یا حتی تنبیه قرار میدهند.
این رفتار به ویژه اگر با تمسخر و سوءرفتار همسالان نیز همراه شود، سبب خواهد شد که قربانی خشونت خانگی از مدرسه نیز گریزان گردد. مواردی دیده شده است که کودک یا نوجوان یکی از معلمان خود را به جای پدر و مادر خود فرض میکند در دل به او عشق میورزد. در اصل آنچه را که محیط خشن خانه و رفتار خشونت آمیز پدر و مادر واقعیاش مانع از ابرازش شده، نثار معلم خود مینماید. اما با افت تحصیلی او، معلم مورد علاقهاش رفتار نامناسبی با او پیش میگیرد و او را سرزنش یا تنبیه میکند بیآنکه از احوالش خبر داشته باشد. در این هنگام قربانی خشونت خانگی بار دیگر همه آنچه را که در ذهن ساخته ویرانهای میبیند و درمییابد که باز آن کسی که صمیمانه دوستش دارد و شاید میخواهد همه آنچه را در خانه بر او میگذرد برایش بازگو کند. با او با خشونت رفتار میکند. آنگاه به تدریج از رفتن به مدرسه و بودن در چنان محیطی خسته و دلسرد میشود و با خیال رها شدن، از مدرسه فرار میکند. اینجاست که اهمیت نقش معلمان و مسوولان مدرسه در برخورد با چنین دانش آموزانی بیش از پیش معلوم میگردد. چرا که عواقب فرار از مدرسه همانند فرار از خانه برای فرد و جامعه بسیار خطرناک است.
(4-5) خشونت درون و بیرون محیط مدرسه (خشونت خیابانی):
دو مورد فوق نتیجه مستقیم یادگیری خشونت از والدین و انتقال آن به محیط مدرسه یا بیرون از آن است که بیشتر در پسران به چشم میخورد. مثلا به هنگام تعطیل شدن مدارس میتوان پسر بچههای بین 8 تا 15 سال را مشاهده کرد که به شوخی یا جدی به جان هم افتاده و یکدیگر را به شدت مورد ضرب و شتم قرار میدهند. برخی از آنان در این هنگام دقیقا از الگوی رفتاری والدین خود پیروی میکنند.
6- تاثیرات جسمی-روانی:
1- اختلالات در خوردن غذا و خوابیدن (زیاد خوردن، زیاد خوابیدن، بیاشتهایی و بیخوابی)
2- ناهنجاری دماغی مانند افسردگی و وابستگیهای افراطی و نامتعارف عاطفی
3- فرمانبرداری و مطیع بودن بیش از حد
4- گوشهگیری، انزوا، ساختن زندگی خانوادگی مطلوب در وهم و خیال
5- شکایت از سردرد، معده درد، پا درد و ... در حالی که این دردها واقعی نیستند.
6- گازگرفتن انگشت یا ناخن، بیقراری، لکنت زبان (غیرمادرزادی)
7- خیال پردازی درباره خودکشی
8- خشونت کلامی (فحاشی، استعمال الفاظ ناشایست)
9- جهت دادن تهاجم و خشونت به سوی مادر
10- سرزنش خود
11- احساس اضطراب و ترس
