نقش والدین در خودباوری نوجوانانخودباوری اصطلاحی است که امروزه در جامعهشناسی، روانشناسی و علوم تربیتی به کار میرود و منظور از آن، یک حالت مثبت روحی و روانی است
که در نتیجه، احساس ارزشمندی در نفس انسان پدید میآید و او را آماده میسازد تا از طریق بهرهگیری از لیاقتها و توانمندیهایی که دارد، وظایفی را که برعهده اوست، به انجام برساند و در این راه، از مشکلات و موانعی که پیش میآید هراسی به دل راه ندهد.خودباوری یعنی نوجوان بتواند با اعتماد به نفس کامل فکر کند، بیندیشد و بیازماید، یعنی جوان دانش آموخته شده (به هر طریق) را با موج تجربه درهم آمیزد و به سوی پیشرفت حرکت کند. در واقع، خودباوری یعنی شایستگی برای رویارویی با چالش های بزرگ زندگی و داشتن لیاقت سعادت.
نوجوانی که خودباوری دارد، بهتر می تواند زندگی کند، با دیگران رابطه برقرار کند و فردی خلاق و پویا باشد و در نتیجه، آسیب پذیری او کمتر است. چنین فردی احساس مسوولیت می کند و خود تصمیم می گیرد که به دیگران در صورت لزوم کمک کند، به پیشرفت ها یش افتخار می کند و گاهی از خود تعریف می کند. با موفقیت ها ی تازه با اطمینان برخورد می کند و از صحبت های حاکی از انتقاد از خود، هراس زیادی ندارد و رفتارهای نامناسب خود را مورد بازنگری قرار داده و سعی می کند آنها را به نحو مطلوبی تغییر دهد. در خانواده ای که صمیمت و مهربانی وجود دارد، نوجوان می تواند هم ثبات خودپنداری را حفظ کند و هم موجب تغییرات مطلوب در شخصیت خود شود. همچنین با اطمینان به شخصیت خود، به رویارویی با مشکلات برخیزد
● تأثیر خانواده بر خودباوری نوجوانان
یک نوجوان به تدریج که از سرزمین آرام و بی خیال کودکی به دشت ها ی پر حادثه بلوغ می رسد، دگرگونی ها یی را در خود می یابد و احساس می کند که می تواند با سرعت به وضعیت جدیدی دست یابد. او دوست دارد که خانواده به عنوان نزدیک ترین پایگاه، این دگرگونی را در او باور کرده و موقعیت جدید وی را به رسمیت بشناسد، بنابراین اختلال در روابط پدر و مادر، نوجوان را از آرامش روانی و اطمینان نسبت به آینده محروم و او را ناکام و سرخورده می کند. هر چه میزان اختلافات شدیدتر باشد، والدین نه تنها قادر نخواهند بود که پدر و مادر خوب و نمونه ای برای فرزندان خود باشند بلکه به همان مقدار نیز رفتارهای ناسازگارانه ضد اجتماعی و اختلالات شخصیتی را برای آنان به ارمغان خواهند آورد. در این دوره که از حساس ترین مراحل زندگی است، اگر والدین درک و شناخت درستی از شرایط روحی، عاطفی و جسمانی فرزندان نداشته باشند و برای گذر بی مخاطره از این بحران او را مشفقانه و آگاهانه همراهی نکنند، امکان بروز رفتارهای نابهنجار از سوی نوجوانان افزایش می یابد.
● خودباوری تحت تاثیر عوامل مثبت و منفی
ویرجینیا ستیر می گوید: «صفات نیکویی چون کمال، درستی، مسوولیت، شفقت، عشق و جز اینها از فردی تراوش می کند که دارای خودباوری مثبت است.چنین فردی احساس می کند که قادر است از دیگران یاری بطلبد و در عین حال، معتقد است که می تواند تصمیم بگیرد. هیچ ژنی، احساس ارزش را انتقال نمی دهد و به وجود نمی آورد بلکه چنین احساسی آموختنی است و خانواده، محل آموختن چنین احساسی است.»
هنگامی فرد شایستگی خود را باور دارد که والدین به وسیله اعمال خود به عنوان الگو برای فرزندان و همچنین ایجاد آرامش روانی و برخورداری روابط سالم خانوادگی، تعادل عاطفی و آرامش را فراهم آورند. احساس دلگرمی و امنیت است که فضای خانواده را سرشار از محبت می کند و بر روابط و مناسبات اجتماعی افراد خانواده تاثیر مثبت می گذارد. در خانواده مطلوب، تعاملات بین فردی دارای اهمیت است و تعامل زناشویی اساس و بنیان این تعاملات است و می تواند بر عملکرد موفق و ناموفق اعضای خانواده اثرگذار باشد. نبود پدر و مادر زیر یک سقف برای فرزندان، محرومیت و کمبود تلقی می شود. طلاق والدین و محروم بودن فرزند از محبت، ارتباط و دیدار پدر و مادر احساسی در وجود او بر می انگیزد که با حالات عصبی، تمرد، ناسازگاری و نداشتن انطباق اجتماعی همراه است و موجب می شود که فرد باور خود را نسبت به خیلی چیزها از جمله به خود از دست بدهد.
● حرف آخر
جان برناردشاو می گوید: «خانواده خوب، بستری استوار فراهم می سازد تا بر اساس آن اعضای خانواده، قدرت ها ی دانستن، احساس تصمیم گیری و تصور خود را به نمایش بگذارند.» او معتقد است که آینده جهان بستگی به برداشت فرزندان از خودشان دارد و انتخاب ها ی آنها بستگی به این دارد که درباره خود چگونه می اندیشند. آنچه در ایجاد خودباوری اجتماعی فرد بیش از هر چیز موثر است، کسب نخستین تجربه ها ی حمایت اجتماعی در کانون خانواده است. شیوه برخورد، پذیرش، دوست داشتن و مساعدت با فرد، او را برای ایفای نقش ها ی اجتماعی و برطرف ساختن نیازهایش یاری می دهد و ارتباط و پیوند افراد خانواده نیز در سلامت روانی و جسمانی آنان تاثیر دارد، به گونه ای که الگوهای رفتاری فرزندان را در بزرگسالان بنیان می نهد و موجبات امنیت خاطر و باور خود را در آنان فراهم می آورد.
