عزت نفس در نحوه ارتباط بچه ها با دیگران مؤثر است. بچه هایی که در مورد خود احساس خوبی دارند، تمایل دارند که رابطه ای مثبت با دیگر افراد داشته باشند. عزت نفس در خلاقیت مؤثر است. بچه های با عزت نفس پایین کمتر از بچه هایی که دارای عزت نفس مناسب هستند برای انجام کارهای خلّاقانه ریسک می کنند. والدین در عزت نفس کودکان خود مؤثرند. بچه های دارای عزت نفس بالا به داشتن والدین گرایش دارند که به بچه های خود محبت می کنند و احساس مقبولیت به آنان می دهند، در حالی که بچه های با عزت نفس پایین به داشتن والدین نقّاد و دقیق تمایل دارند.
بچه های دارای عزت نفس پایین نسبت به بچه هایی که عزت نفس بالایی دارند، گرایش خیلی بیشتری به کشمکش و ستیز با والدین نشان می دهند.
عزت نفس، اطمینان به خود و ارزش قائل شدن برای خود را به همراه می آورد. مردم منطبق با خود انگاره خود و توقعات خودشان و دیگران رفتار می کنند. تصور شخص از خودش، تعیین کننده سرنوشت او خواهد بود. انتقاد کردن از کودک نه فقط از انگیزه حرکت می کاهد، بلکه همچنین تأثیری منفی بر عزت نفس دارد که بر سطح توقع از خود تأثیر می گذارد.
انتقاد مثبت، توجه و حمایت از کودک در ایجاد خودانگاره، دستیابی به یک حس مطلوب انتظار از خود و انگیخته باقی ماندن کمک می کند. هنگام تمجید از فرزندتان با استفاده از تعاریف متنوع می توانید بر او تأثیر گذاشته و اعتبار بیشتری به او ببخشید. نه فقط این تعاریف، خودانگاره فرزندتان را بهتر می کند، بلکه با استفاده بیشتر از آن ها به نحو مثبت تری شاهد رشد کیفیات و عملکردهای خوب در او خواهید بود.
والدین برای کمک به فرزندان خود باید:
۱- برای فرزندان خود وقت کافی در نظر بگیرند و دقیقاً توضیح دهند که چرا رفتاری پذیرفتنی است در حالی که رفتاری دیگر چنین نیست و هنگام سرزنش فرزند خود آن رفتار خاص را مورد خطاب قرار دهند نه شخصیت کودک را.
۲- بعضی مواقع عدم وجود مهارتی خاص موجب اضطراب می شود؛ مثلاً کودکانی که نمی توانند وارد جمع کودکان دیگر شوند به کمک والدین خود نیاز دارند که این مهارت را به وی بیاموزند و بدین ترتیب وحشت از این که اساساً ایرادی در وجودش دارد را از وی دور سازند.
۳- وقتی کودکی هنگام آموختن درس خود دچار تشویش و نگرانی می شود به او کمک کنید تا مشکل خود را تشخیص دهد و برطرف سازد.
۴- وقتی اشتباهی صورت می گیرد تا جایی که امکان دارد برای اصلاح آن وقت کافی بگذارید زیرا عجله کودک را نگران می کند.
۵- سعی کنید از راه های گوناگون به کودک خود آموزش دهید. مثلاً یک کودک ممکن است آموزش ها را تنها به صورت شفاهی درک نکند بنابراین کاری را که باید او انجام دهد هر قدر هم که ساده باشد کاملاً شرح داده و به طور عملی انجام دهید. (مثلاً پیام تلفنی گذاشتن را به طور عملی به او بیاموزید)؛ برخی از کودکان هنگام دیدن بهتر درک می کنند تا شنیدن. کودک وقتی کاملاً متوجه شد که چه توقعی از او دارند احساس آرامش و راحتی بیشتری می کند. برخی از کودکان نیز معیارهای بالایی برای خود در نظر می گیرند که سبب تشویش و نگرانی می شود و وقتی نمی توانند به آرزوهای غیرواقعی شان دست یابند « احساس شکست» می کنند و ذهنشان آشفته می شود؛ در این مواقع کمتر می درخشند.
۶- والدین برای این که کودکشان را از نگرانی برهانند باید او را دائم تشویق یا تحسین کنند البته تشویق، اغراق آمیز و ناپخته نباشد. کودکان معمولاً از کارهای خود خیلی انتقاد می کنند و از آنچه که انجام می دهند زیاد راضی نیستند.
۷- برخی از کودکان هر نوع تعریف و تمجید را یک جور مزاحمت تلقی می کنند. واکنش فرزندتان نسبت به تعریف و تمجید را مشاهده کنید و وقتی متوجه شدید که کودکتان حتی هنگام تعریفی مثبت آشفته خاطر و مضطرب می شود تا جایی که امکان دارد او را به حال خود بگذارید و کاری به کارش نداشته باشید.
۸- والدین کودکی که نمی تواند خشم خود را کنترل کند باید او را تشویق کنند تا روی یک کار، نه چند کار همزمان وقت بگذارد و از بار اضافی و اضطراب ناشی از خستگی و گرسنگی بپرهیزد زیرا ممکن است امیدش را در راه رسیدن به اهدافش از دست بدهد.
۹- والدین باید از کودک بپرسند که چه اهدافی دارد.
۱۰- وقتی هدف کودک مشخص شد باید به او کمک کنند که تشخیص دهد آیا هدفش با واقعیت همخوانی دارد یا خیر و اگر چنین بود برای رسیدن به آن، او را تشویق کنند.
۱۱- والدین کودک نگران باید به او کف نفس بیاموزند. برای پدر یا مادر این که کودکش می گوید: «من خیلی احمق هستم.» یا «هیچ کاری از دستم برنمی آید؟» سخت است. ولی وقتی کودک نسبت به خود چنین احساسی دارد، فریاد کشیدن بر سر او هیچ دردی را درمان نمی کند. وقتی به او دستور می دهیم که این گونه صحبت نکند تنها نگرانی اش را افزایش داده ایم.
مجبوریم احساسات منفی کودکان را بپذیریم تا بتوانیم آن ها را تغییر دهیم. به جای این که با زورگویی او را از داشتن احساسات منفی منع کنید برایش محیطی فراهم کنید تا بتواند این احساسات را ابراز کند ولی با روشی درست به او نشان دهید که این احساسات واقعیت ندارند.
