تک فرزندی و خطر از بین رفتن نسل

تک فرزندی و خطر از بین رفتن نسل

در گذشته خانواده ها بسیار گسترده بودند. افراد فامیل از پدربزرگ تا نوادگان در یک خانه زندگی می کردند. عمه ها، خاله ها، دایی و عمو واژه های نام آشنا و مانوس بودند. هنگام گرفتاری همه به یاری یکدیگر می شتافتند. میهمانی ها و مناسبت های فامیلی با گستردگی و شور حالی بالا برگزار می شد.

اما به تدریج افراد از یکدیگر جدا شده اند و زندگی ها شکل مستقل تری یافته است و هر خانواده یی مکان اقامت خود را به صورت جداگانه یی برگزید. ولی همچنان روابط فامیلی و رفت و آمدها ادامه یافت و همیاری ها پابرجا بود و میهمانی ها و جشن ها فامیلی شور و حال گذشته را داشت.

اما امروزه با وجود مشکل های بسیار در خانواده ها، رفت و آمدها کاهش پیدا کرده و دیگر هیچ نشانی از آن همه شور و نشاط فامیل باقی نمانده است و به طور کلی بی خبری از وضعیت فامیل رایج شده است که علت های اصلی آن عبارتند از:

الف-رشد شهر نشینی و آثار ثانوی آن: در حالی که وجود یک خانواده ب وسیع در روستا امکان پذیر است(وجود نیروی انسانی بیشتر در کار کشاورزی)، در شهرها قانون های مرتبط با منع کار کودکان و مخارج زیاد زندگی شرایطی را فراهم می کند که در عمل تعداد فرزندان را محدود می کند.

ب- علت دیگر، تغییراتی است که به ویژه در کشورهای صنعتی در موقعیت اقتصادی خانواده و در ارتباط با کالاهای مصرفی و کاربرد بیش از پیش آنها روی داده است. در خیلی از خانوارها شاید خرید یک ماشین جدید، بر داشتن یک فرزند اضافی ترجیح داده شود.

ج- افزایش فعالیت های اقتصادی زنان هم بدون تردید یکی از عوامل مهم بوده است. تساوی اجتماعی- سیاسی زنان با مردان در اوایل سده ی بیستم تحقق یافت و با ایجاد افزایش تقاضا برای کار زنان و فراهم آمدن فرصت های شغلی آنان برای ورود به مشاغل مختلف، پایگاه اقتصادی و اجتماعی زنان دگرگون شد و همزمان با آن نقش زن به عنوان خانه دار، همسر و مادر نیز تغییر پیدا کرد. توانایی زن از نظر تنظیم موالید و پیشگیری از حاملگی، قدرت زن را در مورد در اختیار گرفتن زندگی خویش بیشتر کرد. تعداد زنان متاهل یا مجردی که در خارج از کانون خانوادگی کار می کنند افزایش یافته است و نتیجه ی این امر استقلال بیشتر آنان است(محسنی، 1387).

وجود فرزندان در خانواده موجب استحکام خانواده می شود. شاید این کارکرد از جمله کارکردهایی است که تمام افراد چه صاحبنظر وغیره با آن آشنایی دارند. زن و شوهری که ازدواج می کنند، دیر یا زود منتظر تولد فرزند خواهند بود؛ هر چند ممکن است تفاوتی بین افراد مختلف، فرهنگ ها و جوامع مختلف از لحاظ زمان بچه دار شدن و تعداد فرزندان و فاصله ی سنی آنها وجود داشته باشد. اما تولد فرزند به طور مشترک در تمامی فرهنگ ها، جوامع، طبقه های مختلف اقتصادی و اجتماعی مورد توجه است. به نظر می رسد که یکی دیگر از عوامل بنیادی، کارایی بیشتر و پذیرش گسترده تر وسایل پیشگیری از حاملگی باشد.

دگرگونی در گرایش های اخلاقی مردم از سویی و گسترش سطح آموزش آنها از سوی دیگر، امکانات لازم را از نظر موثر واقع شدن تبلیغات در زمینه ی کنترل موالید و در نتیجه درک و پذیرش آن فراهم کرده است. خانواده ها دارای نگرش های واحدی در زمینه ی بهداشت و تنظیم خانواده نیستند. در خانواده ی جدید و نوگرا، گرایش به محدود کردن تعداد فرزندان بیشتر است و این محدودیت امروزه همه گیرتر شده است. با مرگ افراد مسن خانواده، نسل بزرگتران فامیل از بین می رود و با کاهش باروری نسل آینده نیز انگشت شمار خواهد بود.

از پیامدهای قابل توجه و خطر آفرین کاهش باروری از بین رفتن نسل فامیلی در آینده است. تک فرزندی از گستردگی خانواده ها می کاهد و روابط فامیلی خواه ناخواه از بین می رود. فرزندانی که تنها بزرگ می شوند نه خواهر و برادری خواهند داشت و نه فرزندان آنان صاحب عمو، عمه، خاله و دایی خواهند بود. زندگی های گسترده به صورت خانواده های کوچک تبدیل خواهد شد. تغییر شکل الگوی خانواده نه تنها موجب از بین رفتن انسجام خانواده می شود، بلکه در آینده افرادی منزوی، منفعل و افسرده به جامعه وارد می شود. فرد مجبور است به تنهایی با مشکل ها مبارزه کند. سنت ها و میهمانی های مخصوص ایرانی ها که افراد فامیل را به دور خود جمع می کند از بین می رود و افراد همچون ماشین هایی فقط و فقط به خود و کار خود فکر می کنند.

پیامد تک فرزندی بوجود آمدن جامعه یی سرد و سرخورده است. کاهش باروری در ظاهر مشکل های اقتصادی خانواده را کمتر می کند ولی در باطن صدمه و لطمه ی بزرگی بر پیکره ی جامعه وارد می کند که رهاورد آن پیدایش نسلی بی تفاوت و بی انگیزه است. انسان موجودی اجتماعی است و برای زندگی نیازمند افراد دیگر است. انسان نیاز به همدردی، دلسوزی و کمک اطرافیان نزدیک خود دارد و اگر کاهش باروری با رویه ی تک فرزندی ادامه یابد، دیگر هیچ شخص دلسوزی در اطراف انسان نخواهد ماند تا وی را یاری بخشد.

از دیگر آسیب های تک فرزندی از بین رفتن فرهنگ خانواده است. فرزندان همواره حافظ فرهنگ و سنت خانوادگی هستند و آن را از گذشتگان به آیندگان خود انتقال می دادند. از بین رفتن نسل فامیلی افزون بر نابودی پیوندهای فامیلی، فرهنگ خانواده ها را نیز در زیر لایه های فراموشی، تنهایی، انزوا و سرخوردگی اجتماعی مدفون خواهد ساخت