|
چگونه فرزندانمان را فرد باانضباطى تربیت کنیم بعضى انضباط را مجموعه اى از قواعد رفتار، بعضى آن را عادات و تربیت انسان ها و برخى هم آن را فرمانبردارى مى نامند، گرچه تمام این تعریف ها به واقعیت نزدیک هستند، ولى هر یک از ما به دقت و مفهوم دقیق ترى از انضباط نیاز داریم. انضباط در واقع، نوعى فرآیند حیاتى براى فرد و جامعه است. به این معنا که زندگى فردى و اجتماعى محروم از انضباط، هرگز زندگى سالم و موفقى نخواهد بود. برهمین اساس کودکان باید نظم را یک اصل مهم و منطقى بدانند. کودک باید در حرف زدن، کار کردن، خوابیدن، غذا خوردن، لباس پوشیدن، رفت و آمد و حفظ وسایل خود نظم و انضباط را رعایت کند. البته سفارش به نظم و انضباط نباید بیش از حد بوده و به وسواس منجر شود. بعضى به تصور اینکه اگر فرزندشان هر چه بیشتر منضبط باشد بهتر تربیت خواهد شد، بیش از اندازه به او امر و نهى مى کنند و از این نکته غافل هستند که اگر کودک فرصتى براى سرگرمى و بازى نداشته باشد عاقبت سرکشى خواهد کرد. البته باید به تفاوت بین نظم و انضباط نیز توجه داشت که نظم وسیله تربیت و انضباط نتیجه آن است. از این رو به کارگیرى نظم در زمینه هاى مختلف فرق مى کند و نمى تواند در همه موارد و در تمامى خانواده ها یکسان باشد. سن اطفال، هوش، محیط اجتماعى، فرهنگى، خانه مسکونى، وسایل زندگى و مدارس از اسباب تفاوت در نظم دهى و نظم پذیرى هستند، خانواده اى که چند فرزند دارد با خانواده اى که فقط یک کودک دارد، در نظم و نظم دهى متفاوت خواهند بود. نظمى که براى کودکان بزرگتر مفید است اگر درباره کوچکترها به کار رود، زیانبار خواهد بود. پیامدهاى بى نظمى انضباط نیاز رشدى و تکاملى هر کودک است. کودکى که کارهاى خود را بدون نظم و انضباط انجام مى دهد، نمى تواند فردى شاد و سازگار باشد. از سوى دیگر، فقدان نظم و برنامه دقیق در زندگى علاوه بر اختلال در زندگى روزمره، موجب از بین رفتن استعدادهاى فرد مى شود. چنین شخصى نمى تواند از اوقات خود استفاده لازم را ببرد و همیشه به خاطر از دست دادن فرصت ها افسوس خواهد خورد. کودک نباید نظم و انضباط را از روى ترس و یا فرمانبردارى از بزرگترها رعایت کند، بلکه باید با آموزش مؤدبانه، عملاً او را به سمت نظم و انضباط هدایت کرده به گونه اى که متوجه شود که زندگى بهتر در سایه رعایت انضباط میسر است و هر چه در کارها نظم بیشترى داشته باشد از آرامش و بهره افزون ترى در زندگى برخوردار خواهد بود.
|
|
الگوهاى رفتارى پایه اصلى و اساسى نظم و انضباط در زندگى فرزندان رفتار والدین است. اگر والدین خود عامل به نظم نباشند، تنبیه یا توصیه مکرر به نظم، براى ایجاد نظم و رفع بى نظمى هاى کودک سودى ندارد.کودک بخش مهمى از آموخته هاى خود را از راه مشاهده نمونه ها و الگوها فرا مى گیرد. مداومت بر رفتارهاى مثبت و کارهاى منظم در مقابل کودک، بهترین وسیله آموزش اوست. برهمین اساس گاهى در حضور فرزند به نظم و ترتیب خانه بپردازید. مثلاً مرتب کردن رختخواب و در جاى معین گذاردن کیف، لباس و کفش. این کار عملاً به کودک سازماندهى و نظم را مى آموزد. ساعت خواب و خوراک در خانه باید معین باشد. زمان نظافت و بازى و تفریح و انجام تکالیف و استراحت کودک باید به گونه اى منظم باشد که کودک در سایه عمل به آن، به نتایج لذت بخشى برسد، البته برنامه خانه و مدرسه نباید طورى باشد که کودک از آن احساس خستگى کند. بر این اساس برنامه ها چه در مدرسه و چه در خانه باید منطقى، انعطاف پذیر و به دور از تعارض با برنامه هاى دیگر باشد. فرزندمان را عادت دهیم که پس از بازگشت از مدرسه، پس از بازى و قبل از غذا، دست و صورت خود را حتماً بشوید، روزهاى جمعه ناخن خود را بگیرد و پس از ورود به خانه لباس مدرسه را درآورد. براى ایجاد این عادت ها نیز مراقبت دایم لازم است. در موارد تخلف از این اصول با نرمى به او تذکر دهیم و جلوى سهل انگارى او را بگیریم. بعضى از والدین سیلى مى زنند، فریاد مى کشند، تهدید مى کنند و گروهى دیگر و به ویژه مادرها گریه مى کنند و لب به شکایت مى گشایند. «تو مادرت را دوست ندارى. اگر دوست داشتى هرگز چنین رفتارى نمى کردى» پدر و مادرى که براى تربیت فرزندش از این روش ها استفاده مى کند نمى تواند منتظر مشاهده نظم و ترتیب در کارهاى فرزندش باشد. همچنین تحقیقات نشان داده اند که مجازات جسمانى روش سازنده اى براى آموزش انضباط نیست. تنبیه به کودک مى گوید که شما از طرز رفتار او راضى نیستید اما این را به او نمى آموزد که از او چه انتظارى دارید وچه رفتارى رضایت بخش و صحیح است. والدین باید به کودک فرصت دهند تا درباره احساسات و نگرش هاى منفى خود بدون ترس و واهمه صحبت کند آنگاه رفتار نامطلوب را شناسایى کرده و رفتار مطلوب را جایگزین آن کنیم. به جاى سرزنش کودک، رفتار نامطلوب را مورد سرزنش قرار دهیم و در اجراى شیوه هاى انضباطى احترام به شخصیت کودک را حفظ کنیم. مهمترین عوامل مؤثر در بى نظمى بى نظمى علل متعددى مى تواند داشته باشد که برخى از این عوامل عبارتند از: 1- تربیت نکردن درست کودک در خانواده ۲- ارائه نکردن آموزش مناسب در سیستم تعلیم و تربیت ۳-کنترل نکردن رفتارهاى دانش آموزان، بى تفاوتى والدین و مربیان نسبت به رعایت نظم و مقررات ۴- ارضا نشدن نیازهاى عاطفى که موجب خشم، عصبانیت، حسادت، اضطراب و بى نظمى مى شود ۵- نبود سلامت جسمى و روانى، آشفتگى هاى خانوادگى، انواع اختلافات، سهل انگارى و جو استبدادى در خانواده.
|
|
توصیه هاى عملى براى کاهش بى نظمى از عوامل تقویت کننده حسن نظم و انضباط در نوجوان، دادن مسئولیت به اوست که باید از همان دوران خردسالى شروع شود. مسئولیت باید مناسب با سن کودک باشد. مثل جمع کردن رختخواب یا مرتب کردن رختخواب، مسواک کردن و نظایر آن. اگر کودک نیاموزد که رختخوابش را مرتب کند، اولین گام را در بى نظمى و عدم شناخت مسئولیت برداشته است. اگر امروز از او کارى خواستید، فردا نیز توقع انجام آن کار را از او داشته باشید، درست نیست که امروز از او بخواهید تختش را مرتب کند، فردا خودتان آن را مرتب کنید. مسئولیتى که در خانه به او مى دهید، نباید به مسئولیتى که مدرسه به او داده است صدمه بزند. انجام تکالیف مدرسه امرى مهم و وظیفه اى سنگین است که هیچ چیز نباید آن را تحت تأثیر قرار دهد.هر قانونى که وضع مى کنید، هر دستورى که مى دهید، باید متناسب با شرایط سن و میزان توانایى هاى نوجوان باشد. به کودکانتان در سنین مختلف مسئولیت هاى متفاوتى واگذار کنید. مسئولیتى که به یک نوجوان مى دهید با مسئولیتى که به عهده خواهر یا برادر کوچکترش مى گذارید باید تفاوت داشته باشد.کیفیت انجام کار نیز مهم است. اگر مسئولیتى را به او واگذار مى کنید باید کاملاً نظارت کنید که آن کار به درستى انجام شود.کارهاى یکنواخت و خسته کننده را به او واگذار نکنید، این کار موجب مى شود که او نسبت به انجام کار نظرى منفى پیدا کند.توانایى فرزندتان در چه کارى بیشتر است آیا حساب و کتاب مى داند؛ صورتحساب برق و آب را به او بسپارید. اگر به گل و گیاه علاقه دارد، آب دادن گلدان ها و نگهدارى از آنها را به او بسپارید. قوانینى را که در خانه وضع مى کنید با خشم و تهدید و داد و فریاد مطرح نکنید. لحن گفتن و خواستن بسیار اهمیت دارد. بدون فریاد کشیدن هم مى توان جدى بود. او را به انجام کارى تهدید نکنید. با التماس از او نخواهید که اتاقش را تمیز کند چون اثر آن موقتى است. براى انجام مسئولیتى به او وعده ندهید. به او اجازه ندهید که براى انجام کارهاى شخصى اش با شما شرط ببندد و شما را وادار به برآوردن خواسته اى که تمایلى به انجام آن ندارید کند. در صورت انجام ندادن وظایف محوله، علت را جست وجو کنید. خواسته تان را با لحن رسمى تر و جدى تر برایش تکرار کنید. سعى کنید براى اجراى اوامرتان به تنبیه متوسل نشوید. اگر مى خواهید که پسر نوجوانتان شب در ساعت معین به خانه برگردد در صورت رعایت نکردن مقررات، زندانى کردن او روش خوبى نمى تواند باشد، زیرا موجب مى شود که او راه فرار از پنجره را تجربه کند. سعى کنید الگوى خوبى براى فرزندتان باشید. والدینى که خود منظم و مرتب نیستند و کارهایشان با نظم و ترتیب انجام نمى گیرد، نمى توانند توقع داشته باشند که فرزندشان فردى مرتب و منظم باشد. |
