چگونه با بی‌انضباطی کودکمان برخورد کنیم؟
کارگروه تربیتی پرتال جامع و تخصصی کودک، مهدکودک و خانواده: وقتی به کودک احترام می‌گذارید، او نیز در مقابل می‌آموزد که به شما و مقرراتتان احترام بگذارد و فرمان‌های شما را اطاعت کند. همچنین کودکی که از همان آغاز ارزش خود را درک کند خویش را زبون و فرومایه نمی‌بیند و پستی و حقارت را به فکرش راه نمی‌دهد
برای اصلاح بی‌انضباطی کودکان و آموزش نظم به آنان اقدامات زیر باید انجام گیرد.
الف. اقدامات جزیی
با آن که اغلب موارد باید با رفتار بد فرزندمان برخورد کنیم، اما خوشبختانه در بیشتر موارد مجبور نیستیم اقدامی جدی انجام دهیم. بلکه تنها می‌توان با اقدامت جزیی در برابر رفترا بد او ایستاد. از آن جمله می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
نادیده گرفتن (تغافل)
نادیده گرفتن یک مسئله جزیی و بی‌اهمیت در برخی موارد، بهترین روشی است که می‌توانیم درباره بچه‌ها به کار گیریم و بهتر آن است که انرژیمان را برای کارهای مهم‌تر نگه داریم. همن‌طور که در اصول نظم‌آموزی ذکر شد، یک روش موثر برای برطرف کردن رفتارهای نامطلوب کودک، آن است که آنها را به سادگی نادیده بگیریم. یکی از کاربردهای مهم این مهارت زمانیست که هدف کودک از رفتار نادرست، جلب توجه شماست. در استفاده از این روش ممکن است احساس کنید که در واقع کاری برای بهبود وضعی انجام نمی‌أهید. اما بعدا در‌می‌یابید که با نادیده گرفتن برخی رفتارها به طور حساب شده و مداوم این گونه رفتارها ترک می‌شون و به این ترتیب به نتایج حیرت انگیزی می‌رسید.
وقتی کودک بخواهد توجه شما را جلب کند هر کاری را به خاطر آن انجام می‌دهد. او به خوبی می‌داند چه رفتاری و در چه موقعی شما را بیشتر آزار می‌دهد، مثلا درست موقعی که مهمانان وارد اتاق پذیرایی می شوند و یا وقعی در حال صحبت کردن با تلفن هستید. حال اگر بتوانید این رفتارها را تحمل کنید و آنها را نادیده بگیرید، کودک از آنها دست خواهد کشید. زیرا به هدف خود که جلب توجه شما بوده نائل نشده است.البته در کنار این عمل باید از رفتارهای مثبت کودک تعریف کرد و این نیاز (یعنی نیاز به توجه) او را در جای درستش برطرف کرد.
علامت دادن
الف: علامت دادن غیر کلامی: حالت نگاه، گاه در زمینه نظم آموزی به کودکان، اعجاز می‌کند. یک نگاه تند و طولانی کودک را به کاری که باید انجام دهد راهنمایی می‌کند، زیرا چشم‌ها حرف می‌زنند. علامت‌دادن با دست نیز می‌تواند ابزار مهمی در نظم آموزی باشد.
ب. علامت‌های کلامی: کلام بهترین راه برای برقراری ارتباطی موثر است. والدین می‌توانند از این ابزار به خوبی استفاده کرده و پیامشان را به شکلی ملایم و با خونسردی به فرزندشان مخابره کنند. برای تأثیر گذاری بهتر خوب است که والدین از جملاتی با فاعل «من» استفاده کنن. برای مثال اگر کودکتان اتاق را به هم ریخته به جای این که او را مورد عتاب و سرزنش قرار داده و به او بگویید:تو چقدر بچه بدی هستی، یا «تو باید از خودت خجالت بکشی» بهتر است از این جمله استفاده کنید: «من از این که اتاق به هم ریخته باشد خیلی ناراحت می‌شوم» این جملات فاقد بار سرزنش تحقیر و اجبار است و تنها به کودک می‌فهماند که والدین او چه احساسی دارند و او را تحریک می‌کند تا به آنها کمک کند.
در مورد بچه‌های کوچک‌تر، برای این که بتوانند جمله‌های با فاعل «من» را درک کنند، والدین بهتر است از پیام غیر کلامی استفاده کنند، برای مثال، وقتی پدر «علی» کوچولو را در فروشگاه بغل گرفته و او مرتب به شکم پدر لگذ می‌زند و با هر لگد خند ه‌ای سر می‌دهد، پدر فورا «علی» را به زمین می‌گذارد و دستش را به علامت درد روی شکمش می‌گذارد و به راه می‌افتد (پیام غیر کلامی) این پیام به «علی» می‌گوید: وقتی به شکمم لگذ می‌زنی، دردم می‌گیرد بنابراین دوست ندارم تو را بغل کنم.
گوشزد کردن
شاید به یادآوردن این خاطره برای شما لذت بخش باشد که پلیس راهنایی به جای جریمه کردن تنها به شما اخطار داده است. در بسیاری مواقع اخطار دادن و گوشزد کردن کافی است تا رفتاری اصلاح شود: «اگر یک بار دیگر توپ را داخل اتاق بیاوری، از تو می‌گیرمش» اگر درباره موضوعی چند بار پشت سر هم اخطار دادید و کودک به بدرفتاری‌اش ادامه داد، وقت آن است برای اعمال او مجازاتی در نظر بگیرید.
تحسین کردن
طبیعت انسان این گونه است که اگر برای انجام کاری تشویق شود، با تلاش بیشتری به آن کار می‌پردازد. از این رو، وقتی تغیی رمثبتی در فرزنتان می‌بینید او را تشویق کنید و در مقام تحسینش حرف بزنید.، این کار شما باعث می‌شود که رفتارهای درست در کودکتان تقویت شده و به تدریج جایگزین رفتراهای نادرست او شود.
ب. اقدامات جدی
گاه اقدامات جزیی نتیجه نمی‌دهد و به اقدامات جدی‌تر احتیاج داریم. البته باید به این نکته توجه داشته باشیم که رفتار بد بچه ها بیشتر اوقات نه برای انتقام گرفتن از ما بلکه برای رسیدن به خواسته‌هایشان است.
در مواقعی بد رفترای کودک از آن روست که به لحاظ جسمانی آمادگی انجام کاری را ندارد. یک کودک دو ساله ممکن است لیوان شیرش را بارها بریزد، زیرا نمی‌تواند دستگیره فنجان را به درستی در دستش نگه دارد.
در بسیاری مواقع بدرفتاری کودک از آن روست که می×واهد نیازهایش را خود برآرده سازد. ممکن است بخواهد بگوید که مسئولیتی دارد یا احساس کند که مورد پذیرش است و یا اینکه توجه دیگران را جلب کند.
برای برخورد با رفتار بد کودک،سه کار می‌توان انجام داد.
جبران خسارت
وقتی کودک مشکلی را ایجاد می‌کند یا چیزی را می‌شکند، بیاد تا آنجا که امکان دارد خسارت را جبران کند. مثلا جبران خسارت کودکی که شیرش را روی زمین ریخته، این است که در تمیز کردن فرش یا زمین به مادرش کمک کند.
محدودیت
هنگامی که بچه‌ها از امتیاز خود سوء استفاده می‌کنند می‌توان امتیازی را که به آنها داده شده، محدود کرد. مححدودیت به این معناست که یکی از امتیازات کودک را برای مدت محدودی از او می‌گیرید. از جمله این محدودیت‌ها می‌توان به جلوگیری از تماشای تلویزیون و بازی نکردن با اسباب بازی‌ها اشاره کرد. البته باید توجه داشت که این محدودیت‌ها نباید بیش از حد طولانی شود. یک یا دو هفته می‌تواند برای فرزندمان در حکم همیشه باشد اما محدودیت در خود اشکالی نهفته دارد.
بسیاری از بچه ها هنگام به کار بردن محدودیت احساس می‌کنند امیدی برای بازگشت به وضعیت پیشین نیست و هنگامی که امیدی در کار نباشد دلیلی برای خوش رفتاری نیز وجود نخواهد داشت. البته می‌توان این مسئله را نیز به گونه‌ای حل کرد، نخست آن که در انتخاب روز‌های محدودیت، باید سن کودک را در نظر گرفت دیگر آن که برایش توضیح دهید در برابر هر روزی که از او بدرفتاری نبینید، یک روز از انتهای برنامه محدودیت کم می‌کنید. این روش بسیار مفید و موثر است و کودک شما این گونه متوجه می‌شود که شما با او منصفانه برخورد می‌کنید.
فرستادن کودک به اتاقش
فرستادن کودک به اتاقش روش موثری است که می‌تواند جایگزین داد کشیدن، بد و بی‌راه گفتن، تهدید کردن و کتک زدن او باشد. این روش از عصبانیت شما جلوگیری می‌کند در این اقدام کودک را دقایقی به اتاق خودش می‌فرستید تا در آنجا تنها باشد. در این مدت او از جمع دیگران خارج می‌شود و برای مدتی نمی‌تواند بازی و تفریح کند. محروم شدن از فعالیت نوعی مجازات است این اقدام از آن رو موثر است که بچه‌ها آن را دوست ندارند. همچنین بیشترین اثر بخشی را بر کودکان دو تا دوازده ساله دارد. البته با احتیاط کامل می‌توان این روش را حتی درباره کودکان زیر دوسال نیز به کار برد. اجرای این روش در آغاز ممکن است با دشواری‌هایی همراه باشد..
بعضی از بچه‌ها شما را در آغاز ناراحت می‌کنند. بنابراین باید آمادگی کامل داشته باشید. در این روش به نکاتی باید توجه کرد که در ادامه به آنها اشاره می‌کنیم.
محیطی که کودک را به آنجا می‌فرستید باید مهیای این کار باشد:
پیش از هر چیز باید اتاق ایمن باشد
وسایل گرم کننده را از آنجا خارج کرده باشید
این روش را برای کودکتان توضیح دهید
به او بگویید به اتاق خود رفتن یعنی چه
اگ کودک شما هنوز زمان را متوجه نمی‌شود از ساعت زنگ دار استفاده کنید
رفتار نادرست مورد نظر را به او یادآوری کنید.
مدت زمانی که کودک باید به اتاق خود فرستاده شود:
برای کودکان دو تا سه ساله، یک یا دو دقیقه کافی است.
برای کودان سه تا پنج ساله، دو یا سه دقیقه کافی است
برای بچه‌ها پنج سال به بالا، پنج دقیقه کافی است
البته باید برای کودک توضیح داد که زمان‌های یاد شده از هنگامی محاسبه می‌شود که کودک آرام گرفته باشد.
اگر کودک از رفتن به اتاقش امتناع کرد، باید از روش دیگری سود جست. وقتی کودک از رفتن به اتاقش خودداری می‌کند یک دقیقه صبر کنید و دوباره از او بخواهید اشکالی ندارد که به کودکتان یک دقیقه فرصت فکر کردن بدهید. به او بگویید: «خوب فکر کن! اگر به اتاقت نروی اجازه نداری سوار دوچرخه‌ات بشوی. من با تو بحثی ندارم، تصمیمش با خودت است» اگر کودکتان به این نتیجه رسیدکه به اتاقش برود شما به مقصودتان رسیده‌اید. وگرنه باید او را یکی از امتیازاتش محروم کنید. برای مثال، میتوانید دوچرخه‌اش را قفل کنید و به او بگویید در صورت می‌تواند از آن استفاده کند که برای مدت تعیین شده به اتاقش برود. البته به این نکته توجه داشته باشید که باید چیزی را انتحخاب کنید که به راحتی بتوانید از کودک بگیرید.
نکته مهم دیگری که باید به آن توجه داشت این است که در نظم آموزی به کودک به هیچ وجه نباید عصبانی شد و از کوره در رفت، زیرا در این صورت کودک می‌اموزد که چگونه می‌تواند شما را عصبانی کند و در آینده نیز همین کار را تکرا ر خواهد کرد. افزون بر این، اگر هدفش از بی‌نظمی جلب توجه شما بوده باشد، با عصبانی شدن نه تنها او را به مقصودش می‌رسانید بلکه باعث تقویت رفتارش نیز می‌شوید.
