کارگروه تربیتی پرتال جامع و تخصصی کودک، مهدکودک و خانواده: کودک 5 سالهای دارم که هر چه سعی میکنم تا نظم و ترتیب را به او آموزش دهم یاد نگرفته و هر روز باید برایش تکرار کنم که دستهایت را بشوی لباسهایت را سر جایش بگذار و اسباببازیهایت را بعد از بازی جمع کن چه کاری باید انجام دهم؟
شکل دادن نظم و انضباط در کودکان امری است بسیار مهم، چرا که اگر در این سن نظم و ترتیب را یاد نگیرند در بزرگسالی نیز آن را نخواهند آموخت. اما در نظر داشته باشید که کودک هنگام بازی، گرسنگی و خستگی اغلب به صحبتهایی که به آنها گوشزد کردهاید بیتوجهاند و آن را فراموش میکنند.
اولین کاری که باید انجام دهید این است که صبر و حوصله داشته باشید.
از فریاد زدن، غر زدن و تکرار بیش از حد پرهیز کنید چرا که این کار حالتی انزجاری در کودک پدید میآورد و جمع کردن اسباببازیهایش با فریادهای شما تداعی میگردد.
نشانههای رفتاری برای او طراحی کنید. برای مثال عکس یک کفش کشیده و آن را روی در بچسبانید و به او یادآور شوید که هر وقت آن را دیده یادش بیاید که باید کفش خود را داخل جا کفشی بگذارد یا در کنار بشقابش تصویر یک دست را بگذارید که در زیر شیر آب قرار گرفته که اگر بدون شستن دست سر میز غذا آمد بداند که باید برگردد دستهایش را بشویید و برای خوردن غذا آماده گردد. اما به خاطر داشته باشید که ناگهان 10 تصویر به او ارائه ندهید و بگذارید که این امر به مرور انجام گیرد چرا که امکان دارد کودک گیج شود. از هفتهای 2 تصویر شروع کنید.
جدول رفتاری برایش تهیه کنید. روزهای هفته را بنویسید و همان تصویری را که برای انجام کارهایش روبروی روزهای هفته و زیر تصویر مربوطه هر روزی که کارهایش را درست انجام داده بود علامت بزنید و این کار را برایش توضیح دهید. در پایان هفته اگر امتیازها به حد تعیین شده رسیده بود هدیهای برایش تهیه کنید. لازم
نیست که هدیه گرانقیمت باشد، ولی چیزی که مهم است این است که حتماً به وعده خود عمل کنید.
کنیکهای مسئولیت پذیری
برای اینکه بتوانیم فرزندانی منظم داشته باشیم در ابتدا باید مسئولیت پذیری را در فرزند خود ایجاد کنیم تا او در برابر وسائل خود احساس مسئولیت کند و برای حفظ آن، وسائل خود را به صورت منظم در اتاق بچیند. مسئولیت پذیری یعنی اینکه فرد پیامدهای رفتار خودش را بپذیرد و احساس کند که در زمینه رفتار خود مسئول است. زمانی که کودک در برابر کارهایی که انجام میدهد احساس مسئولیت کند، خود به خود و بدون فشار از جانب والدین تکالیف مدرسه را انجام میدهد و ...، پس یکی از آیتمهایی که شما باید در فرزند خود به وجود آورید مسئولیت پذیری است. برای ایجاد مسئولیت پذیری در کودکان باید به نکات زیر توجه کنید :
1. باید تمام وظائفی که در قبال کودک خود داریم را به نحو احسن انجام دهیم. تا زمانی که ما به طور کامل حقوق فرزند را ادا نکردهایم نباید انتظار داشته باشیم که او مسئولیت پذیر باشد.
2. در قبال وظائفی که در برابر کودک خود انجام میدهیم باید از او توقع و انتظار داشته باشیم. تازمانی که ما از فرزند خود انتظار نداشته باشیم، مسئولیتپذیری در او شکلنمیگیرد. به عنوان مثال زمانی که مادر خانواده، غذایی برای فرزند خود آماده کرده است باید از او توقع داشته باشد که حداقل کودک در جمع کردن سفره به او کمک کند و یا زمانی که شما در زمینه تحصیل به او کمک میکنید از او انتظار داشته باشید او هم در حد توان خود برای به دست موفقیت تلاش کند؛ بنابراین برای ایجاد مسئولیت پذیری باید در حد توانایی فرزندتان از او انتظار داشته باشید.
3. یکی از روش های موثر در آموزش مسئولیت پذیری به کودکان، واگذار کردن کارهای روزمره به آنهاست. این کارها باید مناسب سن کودکان باشد. هرچه بچه ها بزرگتر می شوند، این مسئولیتها می تواند پیچیده تر و سخت تر گردد. سپردن این کارها و فعالیتها باید متنوع باشد تا مهارتهای مختلف به آنها آموزش داده شود. از طریق انجام کارهای روزمره، کار آمدی و مسئولیت پذیری بچه ها افزایش می یابد.
4. از این به بعد سعی کنید به تدریج در انجام تکالیف کمتر به او کمک کنید. زمانی هم که احساس میکنید او نیاز به کمک شما دارد، فقط او را راهنمایی کنید و به هیچ عنوان به جای او تکالیف مدرسه را انجام ندهید.
5. از این به بعد به او بگوئید خود او باید وسائل مدرسهاش را آماده کند. البته از آنجا که ممکن است عادت کرده باشد شما همیشه وسائل مدرسهاش را آماده کنید، بهتر است این کار را به صورت تدریجی انجام دهید.
6. اجازه دهید کودکتان تاوان و پیامد بی مسئولیتی اش را بپردازد. برای مثال اگر کودک شما دفتر تکالیف خود را گم کرد و یا اسباب بازی اش را شکست، بلافاصله نوع جدید و بهتر آن را در اختیار او قرار ندهید بلکه هزینه معادل آن کالا را به طور یکباره یا تدریجی از پول توجیبی کودکتان کسر کنید.
7. در مورد ارزش و اهمیت مسئولیت پذیری برای کودکتان صحبت کنید و سعی کنید از طریق رفتارتان، الگوی خوبی برای او باشید.
8. روان شناسان بر این باورند، والدینی میتوانند مسئولیت پذیری را در کودکان خود ایجاد کنند که دارای سبک تربیتی مقتدر باشند. در این خانوادهها محبت و دلگرمی نسبت به تکتک فرزندان وجود دارد و در عین حال نظارت و مراقبت سازنده نیز اعمال میشود. والدین از کودکان خود انتظارات و توقعاتی دارند و این خواستها را بهطور روشن و واضح برایشان مطرح میکنند. یعنی در این قبیل خانوادهها هم مثل خانوادههای مستبد، کنترل و نظارت و به عبارتی قواعد و مقررات وجود دارد، اما مهمترین وجه تمایز والدین قاطع از والدین مستبد آن است که والدین قاطع دلیل و استدلال مربوط به وجود قواعد و مقررات را برای بچهها بیان میکنند و آنها نیز این قواعد و مقررات را میپذیرند. در خانوادههای قاطع، محبت و عاطفه موجود بین پدر و مادر و فرزندان سبب میشود که کودکان در ارتباط با این قواعد و مقررات توجیه شوند.(درباره سبکهای تربیتی، در مکاتبات بعدی بیشتر میتوانیم با هم صحبت کنیم)
9. کودکان و نوجوانان را در تصمیمگیریها مشارکت دهید.هر از گاهی جلسات مشورت خانوادگی تشکیل دهید و در آن جلسات درباره برنامهها و شیوه اجرای آنها تصمیمی بگیرید که با مشارکت همه اعضای خانواده باشد. (مجله پیوند شماره 289)
10. از طریق بیان حکایت و قصه عمل کنید .همه کودکان قصه را دوست دارند و از آن پند میآموزند. آنها با شخصیتهای مورد علاقه خود در داستانی که میشنوند، همانند سازی میکنند. بنابراین اگر میخواهید مسئولیتپذیری را آموزش دهید یکی از راههای خوب، آن است که در قالب داستان بر روی شخصیتهایی تأکید کنید که مسئولیتپذیرند و به دلیل این ویژگی پاداش میگیرند. (همان)
11. از مقایسه بپرهیزید، زیرا سبب کاهش اعتماد به نفس و احساس ناتوانی در افرادی میشود که در مقایسه با دیگران ضعیف قلمداد شدهاند. اینگونه احساس ناتوانی سبب میشود که فرد دست به کاری نزند تا احتمال شکست در آن کار را کاهش دهد. (همان)