مکیدن انگشت در کودکان

مکیدن انگشت‌ها و شست،پستانک، جویدن لب‌ها و ناخن و تانگ تراست یا به عبارتی باقی ماندن بلع نوزادی در سنین بالاتر و دندان قروچه از عادت‌های بد دهانی است.
مکیدن در کودکان یک رفلکس طبیعی است که از زمانی که در رحم مادر بوده اند ، شروع شده است و به صورت عادت به مکیدن ....
مکیدن انگشت یا پستانک در نوزادان و کودک کوچک یک واکنش طبیعی است :زیرا مکیدن در کودکان یک رفلکس طبیعی است که از زمانی که در رحم مادر بوده اند، شروع شده است و به صورت عادت به مکیدن از 3-4 ماهگی شکل می‌گیرد.
مکیدن شست یا انگشت یکی از اعمال سازشی اولیه است که کودک به وسیله‌ی آن خود را خوشحال می‌کند این عادت یک احساس عمیق امنیت به کودک می‌بخشد که او به آن احتیاج دارد.
 مکیدن و جویدن، یکی از روشهایی است که نوزادان و کودکان کوچک به وسیله ی آن می‌توانند محیط اطراف خود را لمس کنند. کودک در سنین شیر خوارگی اغلب بعد از غذا خوردن، انگشت خود را می‌مکد. برخی دیگر از کودکان به محض اینکه پستانک را از دهانشان بیرون بیاورند این کار را می‌کنند.
 اگر کودک نتواند در دوره ی شیر خوارگی غریزه ی مکیدن را از طریق مکیدن شیر و از پستان مادر و پستانک ارضاء کند، به شیوه هایی مانند مکیدن شست و غیره جبران می‌کند.
اگر نوزاد و یا بچه ی کوچک شما چیزی در دهان می‌کند و یا انگشت خود را می‌مکد، وادارش نکنید که از این کار خودداری کند زیرا اگر این کودکان در محیطهای طبیعی و شرایط عادی رشد کنند و محبت ها و توجه لازم والدین وجود داشته باشد موجب می‌شود که کودک به محیط اطراف توجه داشته باشد و با امکانات تازه ای که اورا با دنیای جدید پیوند می‌دهد آشنا شود و به تدریج کمتر به مکیدن انگشت روی می‌آورد و کم کم آن را به طور طبیعی تا قبل از 3-4 سالگی کنار می‌گذارد.
 اگرغریزه ی مکیدن پس از یک سالگی به تدریج کمرنگ تر نشد، علل مختلفی مانند:
 حسادت، افسردگی ،  تغییرات جدید ناخوشایند تولد یک بچه ی جدید، ترس از والدین و یا رفتن به کودکستان .
همین طور ممکن است کودک بدون علت و طبق عادتی که در او تقویت شده است این کار را انجام دهد. اگر مکیدن انگشت در سنین بالا مخصوصاً در سالهای قبل از مدرسه رفتن مشاهده شود،  اختلال است و باید این مسئله را جدی گرفت.
عوارض و مشکلاتی که مکیدن می‌تواند به بار آورد:
اگر این اختلال در سنین مدرسه وجود داشته باشد باعث می‌شود که کودک از طرف دیگر همسالان مورد تمسخر قرار گیرد و باعث کاهش اعتماد به نفس در وی می‌شود.
 از دیگر مشکلات این است که هنگامی‌که کودک انگشت خود را می‌مکد باعث می‌شود دهانش باز بماند و عادت کند همیشه از طریق دهان تنفس کند.همچنین مکیدن انگشت در بعضی مواقع باعث می‌شود کودک به علت اینکه زبانش در حالت عادی نمی‌ماند سرزبانی صحبت کند.
 همین طور مکیدن انگشت می‌تواند یک کودک را آنقدر آرام کند که دیگر توجه ای به اطراف نداشته باشد مثل مدرسه و معلم. کودک خیال پرداز شده و نمی‌تواند به چیزی توجه و تمرکز کند.
 توصیه می‌شود والدین این مشکل را در این مواقع جدی بگیرند:
1- کودکان از 3 سال به بالا که اکثر مواقع انگشت می‌مکند.
2- کودکانی که زبانشان را موقع صحبت به پشت دندانها می‌گذارند و تلفظ خوب انجام نمی‌دهند.
3- مواقعی که رشد دندانها آغاز شده و مکیدن انگشت می‌تواند تأثیری در رشد دندانها داشته باشد.
4- زمانی که کودک به درجه ی درک مسائل رسیده باشد و بتواند مفهوم حرفهای شما را درک کند.
مکیدن انگشت در سنین بالا، معمولاً شبها قبل از خواب، موقع گرسنگی، هنگام تماشای تلویزیون، بی خوابی و بیماری و استرس مشاهده می‌شود.
کودکان معمولاً با روشهای مختلفی با استرس برخورد می‌کنند یکی از روشهای برخورد کودکان با استرس به دست آوردن امنیت از طریق مکیدن انگشت می‌باشد.
 
 برای از بین بردن این عادت معمولاً بعد از دوران شیرخوارگی استفاده از تنبیه،  تلخ کردن یا بستن شست و یا سرزنش و بی حرکت کردن آرنج بی فایده است و حتی موجب تشدید می‌شود.
 به یاد داشته باشید:
برخورد نادرست باعث می‌شود این عادت در کودک گسترش پیدا کند.
اگر شما بخواهید کودکی که اختلال مکیدن انگشت دارد از این کار دست بردارد، باید اول جستجو کنید که چرا این عادت را ترک نمی‌کند؟
* با چه شرایط استرس زایی دست به گریبان است؟
* شرایط خانواده و فاکتورهای اجتماعی تأثیر زیادی روی شخصیت بچه های بزرگتر دارد. آیا در مدرسه و یا خانه استرس وجود دارد؟
اگر والدین به علت انگشت مکیدن کودکشان پی ببرند، اغلب می‌توانند با تغییر آن علت، عادت کودکشان را ترک دهند زیرا اگر آن مسئله که باعث به وجود آمدن استرس در کودک شده حل شود کودک راحت تر عادتش را ترک می‌کند. گاهی هم کودکان انگشت خود را می‌مکند که جلب توجه کنند . حتی اگر این توجه منفی باشد،  از سوی والدین به خاطر انگشت مکیدن سرزنش می‌شوند.
 توصیه هایی برای از بین بردن عادت مکیدن انگشت:
با بچه ها صحبت کنید و بگویید که چرا باید این عادت را ترک کنند این ترک عادت به یکباره برای کودک مشکل است.
در ابتدا سعی کنید قرارهائی برای کودک بگذارید. برای مثال فقط هنگام تلویزون انگشتش را به دهان نبرد و به مرور زمان موقعیتها و زمانها را زیادتر کنید.
 با کودک قرار اشاره ای بگذارید و در نزد دیگران با آن اشاره ها به او بفهمانید که این کار را نکند.
 مکیدن انگشت برای کودکان بیشتر در مواقعی پیش می‌آید که بی کار هستند و یا عدم اطمینان دارند در این مواقع وسیله ای به دست او دهید تا حواسش پرت شود. مثل اسباب بازی و یا خوراکی خوشمزه و یا کاری را که دوست دارید به او محول کنید و یا در بازی با او همراه شوید و سرگرمش کنید.
بهترین و مؤثرترین شیوه آن است که کودک را به طور غیرمستقیم به سمت اصلاح رفتار نامطلوب فوق هدایت کنیم و او را به کارهایی که مورد علاقه اش می‌باشد واداریم تا به تدریج این عادت از بین برود.
از بین رفتن این عادت یک روزه امکان پذیر نیست . حداقل روی 3 ماه وقت فکر کنید.
با کودکان مثبت برخورد کنید او را تنبیه نکنید. وقتی انگشت خود را می‌مکد به او بی محلی کنید و وقتی این کار را انجام نمی‌دهد با او مثبت برخورد کنید و توجه تان را به او بیشتر کنید.
 هر روزی که انگشتش را نمی‌مکد روی کارت ستاره ای بچسبانید و در ازاء تعداد معینی از ستاره ها به او هدیه دهید.
اگر کودک خودش مایل است برای یادآوری بصری یک نوار چسب به انگشتش بچسبانید این مسئله می‌تواند به او کمک و یادآوری کند.
 هنگامی‌که کودک خواب است و انگشتش در دهانش است دستش را از دهانش خارج کنید.
در بعضی مواقع یک دندانپزشک می‌تواند به این قضیه کمک کند به این صورت که برای کودکان توضیح دهید مکیدن انگشت چه عوارضی می‌تواند روی دندانها داشته باشد و حتی گاهی تصویری از دندانهای نامرتب را به آنها می‌توان نشان داد. البته باید کودکان به درجه ی درک مسائل رسیده باشند تا بتواند متوجه صحبتها شوند. در کل موارد ذکر شده با ترکیب واکنش های مثبت والدین نسبت به کودک می‌تواند به ترک عادت انگشت مکیدن کمک کند.
 
روش های ترک مکیدن انگشت در کودک

سئوال)
مادری هستم که یک دختر 1 ساله دارم. اکثر اوقات دخترم عادت دارد که انگشت شست خود را به دهان بگیرد و من نمی‌توانم مانع از این عادت دخترم شوم. اطرافیان می ‌گویند که ممکن است دخترم بعد از بزرگ شدن، دندان‌هایش به شکل مرتب رشد نکنند و این موضوع باعث نگرانی من شده است.
لطفاً مرا راهنمایی فرمایید چه کار باید بکنم و آیا مکیدن انگشت باعث نامرتب رشد کردن دندان‌ها در آینده می ‌شود؟
پاسخگوی سئوالات زیر آقای دکتر آرش منتظری (دندان پزشک) می باشد.

1- لطفاً بفرمایید عادات دهانی در کودکان (مکیدن انگشت) به چه شکل است؟
عادات دهانی به دسته‌ای از رفتارهای ارادی کودک گفته می ‌شود که در صورت تداوم، باعث ایجاد ناهنجاری‌های دهانی و دندانی (ارتودنتیک) در سنین بالاتر خواهد شد. یکی از شایع‌ترین این عادات، عادت دهانی مکیدن انگشت شست (مکیدن غیر تغذیه‌ای) می ‌باشد .
مکیدن انگشت توسط کودک به ‌طور معمول تا سن 3 سالگی طبیعی در نظر گرفته می ‌شود و از 3 سالگی به بعد معمولاً این عادت توسط خود کودک ترک می ‌شود. ولی ادامه ی این عادت بعد از 3 سالگی،ممکن است باعث ایجاد ناهنجاری‌‌های دهانی- دندانی (ارتودنتیک) در سنین بالاتر شود.
- دلیل به وجود آمدن عادات دهانی در کودکان کدام است؟
دلیل به وجود آمدن این عادت هنوز به خوبی روشن نیست، ولی دو فرضیه در این زمینه وجود دارد:
فرضیه ی اول که به نام تئوری PSYCHOANALYTIC شهرت دارد، بیان‌ گر این مطلب است که کودکانی که بالاتر از 3 سالگی به چنین عادتی ادامه می ‌دهند، دارای بعضی اختلالات روانی زمینه‌ای می ‌باشند.
فرضیه ی دوم یا تئوری LEARNING بر این نکته تأکید دارد که مکیدن غیر تغذیه‌ای، یک عادت آموخته شده می ‌باشد و صرفاً نمی ‌توان آن را جزو اختلالات روانی کودک تلقی کرد. آن چه مسلم است، این است که کودک با انجام این عادات به آرامش می ‌رسد.

3- مکیدن انگشت چه ناهنجاری‌ها و تغییراتی می‌تواند در رشد دندان‌ها به وجود آورد؟
تغییرات و ناهنجاری‌های دندانی که متعاقب مکیدن انگشت به وجود می‌ آید، بسیار متنوع بوده و بستگی به شدت، طول مدت و تکرار عادت دارد.
منظور از شدت همان نیرویی است که کودک هنگام مکیدن انگشت بر دندان‌های قدامی (پیشین) خود وارد می ‌کند. هرچه این نیرو بیشتر باشد، شدت ناهنجاری ثانویه بیشتر خواهد بود.
طول مدت هم بیان ‌گر مدت زمان وجود عادت می ‌باشد و منظور از تکرار، تعداد دفعات انجام عمل مکیدن انگشت در روز می ‌باشد.
طول مدت مکیدن انگشت، مهم ‌ترین نقش‌ را در به‌ وجود آمدن ناهنجاری دهان و دندان ایفا می ‌کند.
تعدادی از ناهنجاری‌های شایع متعاقب مکیدن طولانی مدت انگشت در کودکان عبارتند از:
1- ANTERIOR OPEN BITE: در این حالت، هنگامی که کودک دهان خود را بسته و دندان‌ها را به هم می ‌فشارد، دندان‌های جلو به یکدیگر نمی ‌رسند و از یکدیگر فاصله دارند.
2- تنگی قوس فک بالا: در این حالت قوس فک بالا تنگ می ‌شود، یعنی ردیف دندان‌های سمت راست و چپ فک بالا به یکدیگر نزدیک می ‌شوند که معمولاً همراه با اختلال تکلم و جویدن می ‌باشد.
3- افزایش فاصله ی افقی بین دندان‌های پیشین فک بالا و پایین: که اصطلاحاً به آن ناهنجاریCLASS II گفته می‌شود.
- روش‌های درمان مکیدن انگشت در کودکان کدام است؟
درمان در این کودکان باید با استراتژی خاصی صورت گیرد. به کودک باید فرصت داد که عادتش را پیش از رویش دندان‌های دایمی متوقف کند. درمان اغلب بین سنین 6-4 سالگی انجام می‌ شود و تا کنون سه روش مختلف جهت درمان این عادت پیشنهاد شده است. انتخاب هر کدام از این روش‌های درمانی، بستگی به تمایل خود کودک برای متوقف ساختن عادتش دارد. این روش ها شامل موراد زیر است:
1- یادآوری: این روش درمان برای کودکانی که همکاری لازم را دارند و خودشان تمایل به ترک عادت مذکور را دارند، مناسب است. در این روش می ‌توان یک نوار چسب ضد آب روی انگشت شست کودک چسباند تا به کودک یاد‌آوری کند که انگشت خود را داخل دهان نبرد.
این نوار چسب باید تا زمانی که عادت به طور کامل از بین نرفته است، روی انگشت کودک باقی بماند و یا می ‌توان با مالیدن محلول‌ها یا کرم‌های بد طعم بر روی انگشت کودک از این عادت جلوگیری کرد. البته باید مراقب بود که این مورد، از نظر کودک به عنوان یک تنبیه تلقی نشود، زیرا در این صورت کودک اقدام به مقابله کرده و درمان، نتیجه‌ای در برنخواهد داشت.
2- پاداش: در این روش، بین کودک و والدین با دندان ‌پزشک، قراردادی بسته می ‌شود. قرارداد به این صورت است که به کودک گفته می ‌شود اگر برای مدتی این عادت را تکرار کند، در پایان مدت تعیین شده جایزه دریافت می ‌کند. ارزش بهای جایزه اهمیتی ندارد، ولی باید حتماً مورد علاقه ی کودک بوده و او را تحریک کند. این درمان به طور مداوم تکرار می‌ شود و هر بار که کودک قرارداد مربوطه را رعایت کرد، جایزه دریافت می‌ کند. باید در نظر داشت که در حین همکاری کودک جهت ترک عادت، او را به طور کلامی نیز مورد تشویق قرار داد.
3- استفاده از وسایل ترک عادت: اگر عادت کودک پس از دریافت پاداش هنوز برطرف نشده است ولی خود کودک حقیقتا تمایل به ترک عادت دارد، می ‌توان از روش کاربرد وسایل ضد عادت استفاده کرد.
در این روش وسیله‌ای در دهان کودک قرار داده می ‌شود که به‌ طور فیزیکی ادامه ی عادت را برای وی مشکل می‌سازد. در این روش، دندان پزشک حتماً باید کودک و والدینش را توجیه کند که این وسیله جنبه ی تنبیهی ندارد و صرفاً به عنوان یادآور می‌ باشد.
- مدت استفاده از وسایل ترک عادت چه مدت می ‌باشد و در موقع استفاده از این وسایل رعایت چه نکاتی لازم است؟
از وسایل ترک عادت می‌توان به PALATAL CRIB, QUAD HELIX اشاره کرد. مارپیچ‌های این وسایل به کودک یادآوری می ‌کند انگشتش را در دهانش نگذارد. این وسایل معمولاً به مدت 6 ماه باید در داخل دهان کودک قرار گیرد. در اوایل کار، تحمل وسیله در داخل دهان برای کودک مشکل است، ولی حداکثر بعد از 2هفته، کودک به آن عادت می ‌کند.
نکته ی حایز اهمیت این است که به علت ‌گیر کردن غذا و مواد قندی چسبناک به سیم‌های به کار رفته در این وسایل، بهداشت دهان و دندان در طول مدت استفاده از این وسیله، باید به طور جدی توسط کودک و والدین او رعایت شود.
 درباره علل و عوامل و عوارض مکیدن انگشت و نحوه درمان این عادل بد دهانی خبرنگار گروه علمی با دکتر غلامحسین رمضانی متخصص دندانپزشکی کودکان و نوجوانان گفت و گویی انجام داده است که برای پدران و مادران خواندنی است.
مکیدن انگشت‌ها و شست،پستانک، جویدن لب‌ها و ناخن و تانگ تراست یا به عبارتی باقی ماندن بلع نوزادی در سنین بالاتر و دندان قروچه از عادت‌های بد دهانی است.
* علل و عوامل مکیدن انگشت: 
دکتر رمضانی می‌گوید تحقیقات نشان داده است غریزه مکیدن که برای حیات نوزاد ضروری است و مکیدن انگشت در نوزادانی که از شیر مادر تغذیه می‌کنند کمتر است در نتیجه زندگی در دنیای صنعتی امروز که در آن نوزادان کمتر از شیر مادر بهره می‌برند، یکی از دلایل مهم مکیدن انگشت است.
این متخصص دندانپزشکی کودکان می‌گوید: دلبستگی به مکیدن در نوزادان برای تکامل سیستم عصبی مرکزی لازم است و این مکیدن شست می‌تواند به نوزادان کمک کند که با دنیای جدید خود هماهنگ شوند.
وی افزود: لذا مکیدن در کودکان امری ضروری، غریزی و بعضا اکتسابی است اما اگر بعد از سن ‪ ۵‬سالگی ادامه یابد می‌تواند مورد توجه قرار بگیرد و برای درمان آن اقدام شود.

* چرا مکیدن شدن در کودکان آغاز می‌شود؟ 
دکتر رمضانی می‌گوید: سازوکاری در سلول‌های عصبی مغز وجود دارد که وقتی این سلولها تحریک می‌شوند یا در معرض عوامل اضطرابی قرار می‌گیرند، مکیدن انگشتان به طور طبیعی اتفاق می‌افتد.
وی افزود: از طرفی سلول‌های مغز توانایی یکسری ترشحات مثل "آنکفالین" و "اندورفین" را دارند که با ترشح این مواد انتقال عصبی کاهش یافته و موجب آرامش و حس خوشحالی در کودکان می‌شود.
این متخصص دندانپزشکی کودکان خاطرنشان کرد که یکی از عواملی که موجب ترشح این دو مواد در سلول‌های مغز می‌شود مکیدن انگشت است.
وی افزود: خوردن غذاهای لذیذ مثل شیر مادر و حرکات ورزشی در کودکان بزرگتر مثل آهسته دویدن و سایر فعالیت‌های لذت‌بخش نیز از جمله مواردی است که موجب ترشح این دو مواد می‌شود لذا کودکانی که به موقع با شیر مادر تغذیه شوند و حرکات یاد شده را انجام دهند به مکیدن انگشت وی نمی‌آورند.

* علائم و عوارض مکیدن انگشت: 
یکی از ناهنجاری‌های دندانی که با مکیدن انگشت ایجاد می‌شود باز ماندن دهان و فاصله افتادن میان فک بالا و پایین، بیرون زدن فک بالا و باقی ماندن بلع نوزادی در افراد است.
از دیگر عوارض این عادت بد دهانی اختلالات گفتاری مثل لکنت زبان است به طوری که فرد در بزرگسالی نمی‌تواند بعضی از حروف مثل اس و ش و ال‌و چ را تلفظ کند.
دکتر رمضانی می‌گوید ایجاد عادت‌های ثانویه مثل تاباندن موی سر و کندن موی صورت و جویدن لب از جمله این عوارض است.
پینه بستن و منحرف شدن انگشتان از دیگر عوارض مکیدن انگشت است.

* عادت مکیدن انگشت در کودکان را چگونه درمان کنیم؟ 
دکتر رمضانی معاون آموزشی دندانپزشکی دانشگاه آزاد در پاسخ به این سووال می‌گوید: همانطور که گفته شد مکیدن انگشت در کودکان کمتراز پنج سال و به خصوص در دو سال اول زندگی، جای نگرانی ندارد.
وی می‌گوید: اولین گام برای درمان این عادت دهانی درک تکامل احساسی کودک است و مادران باید بدانند که این عادت امری طبیعی است که برای شاداب و سالم بودن کودک ضروری است.
پس از این درک، ایجاد محیطی طبیعی، امن و آرام برای کودک و داشتن برنامه غذایی صحیح مهمترین عاملی است که موجب ترک این عادت می‌شود.
این متخصص دندانپزشکی کودکان می‌گوید: سن جادویی برای درمان این عادت در کودکان سن ‪ ۵‬سالگی است زیرا در این سن کودک می‌تواند درک کافی از محیط داشته باشد و مشکلات آتی این عادت را بفهمد.
وی می‌گوید درمان مداخله‌ای زمانی همراه با موفقیت است و توصیه می‌شود که کودک خود بخواهد این عادت را ترک کند و در صورت تحمیل جواب نمی‌دهد و نقش والدین در این زمینه بسیار مهم است.

* سه راه متفاوت برای درمان مکیدن انگشت: 
‪ - ۱‬درمان یادآوری 
دراین روش یک باند و یا نوار ضد آب روی انگشت جهت یاآوری گذاشت می‌شود که تا ترک عادت این باند و نوار روی انگشت باید باقی بماند.
ریختن فلفل و انجام کارهای تنبیهی در این روش از درمان نتیجه بخش نیست.
‪ - ۲‬سیستم پاداش 
در این روش بین کودک و والدین و دندانپزشک قراردادی بسته می‌شود که طبق آن کودک اگر زمان مکیدن انگشت را کاهش دهد، جایزه می‌گیرد و این پاداش به تدریج افزایش می‌یابد تا زمانی که عادت ترک بشود.
‪ - ۳‬بهره‌گیری از دستگاه‌های ارتودنسی 
در این روش دستگاه‌های مخصوص ارتودونسی توسط دندانپزشک روی دندان نصب می‌شود که هم بلع نوزادی را تصحیح می‌کند و هم از مکیدن انگشت جلوگیری می‌کند.
 

 
منبع:
 تبیان
www.salamatnews.com