جویدن ناخن یک اختلال و واکنش روانی است که معمولا در کودکان، در سنین 5-4 سالگی آغاز میشود. براساس نتایج تحقیقات، جویدن ناخن از 5 سالگی به شدت شروع و در 10 تا 15 سالگی به شدت خود می رسد و اکثر مبتلایان به این اختلال را کودکان 9 تا 11 سالگی تشکیل می دهند.
علت ناخن جویدن در این سنین اغلب ناشی از هیاجانات و اضطراب ها میباشد. ناخن جویدن همچنین میتواند روشی برای ابراز دلگیری ها و دلخوری ها، دلواپسی ها یا جلب توجه باشد.
گاهی کودکان این عمل را از والدین یاد میگیرند و گاهی هم به علت اضطراب و استرس به ناخن جویدن روی می آورند.
ناخن جویدن میتواند باعث بروز مشکلاتی از قبیل کاهش اعتماد به نفس شود به این صورت که کودکانی که ناخن میجوند اغلب نزد همسالان خود دستانشان را مخفی میکنند و این موضوع باعث خجالت آنها میشود.
در هر حال ناخن جویدن یک اختلال محسوب میشود و از بین بردن آن در دوران کودکی آسانتر میباشد زیرا این مـسـأله ممکن است تا بزرگسالی ادامه داشته باشد و بعد ها به صورت یک عادت در آید.
علاوه بر آن سوء تغذیه و کمبود ویتامین A در بعضی افراد آنها را عصبی می کند و موجب ناخن جویدن توسط فرد عصبی می شود.
بهترین شیوه،پیدا کردن منبع استرس در کودک میباشد و با رفع آن مسأله، ناخن جویدن به راحتی میتواند کنار گذاشته شود.
علل ناخن جویدن
چرا دست کودکی به سمت دهانش بالا می رود؟ گروهی از پزشکان بر این باورند که همیشه علت خاصی برای عادات گوناگون وجود ندارد، بلکه گاهی آنها رفتارهای آموخته شده یی هستند که تنها پیامدهای مثبت و خوشایندی برای کودک (یا نوجوان) داشته اند. برای مثال، می توانید زمانی که دست فرزندتان به سوی دهانش بالا می رود، دقت کنید و محرک هایی را که موجب این عمل در کودک شده است بهتر ارزیابی کنید.
شاید او در همان لحظه به کاری که باید انجام دهد و برایش مشکل است، فکر می کند. می توانید خیلی ملایم از او بپرسید آیا می داند دستش را به دهان برده است؟ از جمله دلایل رایجی که موجب ناخن جویدن در کودکان و نوجوانان می شود، آن است که درصدد کاستن از فشارهای عصبی و تنش های روزانه خود هستند. آنها از این طریق سعی می کنند با هیجانات و بحران های عاطفی درونی شان به مقابله برخیزند. از این رو گروهی از روانشناسان بر این باورند که نفس «جویدن ناخن» عادتی زشت و ناپسند نیست، بلکه تنها مفری برای رهایی از تنش و استرس در کودک است.
همه ما لحظات بحرانی و ناخوشایندی را در زندگی تجربه کرده ایم و شدیداً تحت تاثیر شرایط ناگوار قرار گرفته ایم. برای کاستن از تنش های روزانه به افراد بالغ توصیه می شود از روش های کاهش استرس و اضطراب، آرام سازی عضلانی، پیاده روی، یوگا و حرکات ورزشی آرام استفاده کنند. اما کودکان برای آرام سازی هیجانات تندشان روش های خاص خودشان را دارند.
گاهی والدین تصور می کنند یک کودک چرا باید فشار عصبی داشته باشد؟ آیا مگر دوران کودکی دوران فراغت، بازی و بی خیالی نیست؟ اگر کودکی بنا به دلایلی عصبی، تندخو و پریشان شود، این موضوع ناشی از خطا و اشتباه والدین و اطرافیان اوست؟ پاسخ هر دو سوال «منفی» است. دوران کودکی همچون بزرگسالی، توام با استرس ها و فشارهای روانی گوناگونی است. بزرگ شدن کاری بس دشوار و مشکل است. والدین نمی توانند و به عبارتی نباید جلوی تمامی فشارها و نگرانی های زندگی را برای کودک بگیرند. هر کودکی باید سعی کند روشی برای کاستن از بار هیجانات و عواطف تند خود انتخاب کند که هم موجب راحتی و آرامش خیال او شود و هم مورد قبول خانواده، اجتماع و شخصیت خود او باشد.
راه کارهای عملی برای درمان
1- کوتاه کردن ناخن ها
ناخن های کوتاه شده لزوم کمتری دارند تا جویده شوند، سعی کنید هر چند روز یک بار ناخن هایش را بگیرید و سوهان بزنید تا حتی نتواند تکه های کوچک ناخن را به دندان بگیرد.
2-منحرف کردن حواس در هنگام جویدن ناخن
سعی کنید حواس کودک را هنگام جویدن ناخن پرت کنید، از او کارهایی بخواهید که مجبور شود از انگشتانش استفاده کند درست کردن کاردستی یا کشیدن نقاشی روش خوبی برای این کار است.
3- چسب زدن به روی انگشتان
شما میتوانید چسب های زخم رنگی به روی انگشتانش بزنید.
به یاد داشته باشید تهدید تنبیه پاشیدن فلفل و داروهای تلخ، بدمزه،رنگ و... به روی انگشتانش نه تنها برای ترک ناخن جویدن کودک مؤثر نیست بلکه با ایجاد احساس گناهکاری و اضطراب در فرد سبب می شود بیشتر به این عمل بپردازد.
4-به دنبال علت بگردید
شما بهتر است منتظر پاسخ کودکتان که چرا ناخنش را می جود نباشید و او را به خاطر انجام این عمل سرزنش نکنید. سعی کنید به دنبال علت باشید و توجه کنید که کودکتان در چه مواقعی این عمل را انجام میدهد. به عنوان مثال، شاید کودک با ایجاد موقعیت های خاص به ناخن جویدن می پردازد. و یا موقعی که میخواهد در مورد مسأله مهمی با شما صحبت کند یا در هنگام تماشای فیلم های وحشتناک.
این حالت را که در او استرس ایجاد می کند شناسایی و کاری کنید که در موقعیت های استرس زا قرار نگیرد. اگر کودک هنگام تماشای برنامه تلویزیونی ناخن می جود، شیئی به دست او بدهید تا سرش گرم شود. به مکان هایی که این عادت کودک زیاد می شود نیز دقت کنید تا علت این اختلال را بفهمید.
هنگامی که این عادت کم شد، با تعیین پاداش، این رفتار خوب او را تقویت کنید. به عنوان مثال، برای تشویق هر بار ناخن نجویدن ستاره ای به جدول برنامه های روزانه او اضافه کنید و به ازای هر ۱۰ ستاره به او هدیه دهید.
جست و جو کنید که چه چیزی باعث شده آرامش و امنیت او به هم بخورد. این تلاش و کاوش شما برای پیدا کردن مشکل کودکتان و حل آن میتواند بزرگترین گام برای از بین بردن اختلال جویدن ناخن باشد.
5- تنبیه و دعوا نکردن کودک و نترساندن وی
هیچگاه کودک را بخاطر ناخن جویدن دعوا نکنید بلکه توجه او را از جویدن ناخن دور کنید. کودک باید احساس خوبی نسبت به خود پیدا کند.شرمنده کردن سرزنش، تحقیر، تهدید و تنبیه کودک هیچ اثری درمانی ندارد بلکه عادت را تشدید می کند و باعث اختلالات دیگر نیز می شود. به جای این کار به او اعتماد به نفس بدهید.
این عمل بیشتر در کودکانی که والدینشان ناآگاهانه و به بهانه های مختلف در آنها ایجاد ترس می کنند زیاد دیده می شود. مثلا وقتی به کودک گفته می شود: "اگر گریه یا اذیت کنی می گویم لولو تو را بخورد" ، اگر ناخت را بخوری درخت ناخن در شکمت رشد میکند . و یا ترساندن کودک از دکتر یا آمپول، شیوه های غلطی است که والدین برای ساکت کردن کودک اعمال می کنند.
6-مقایسه و دیدن تصویر ناخن توسط کودک
برای کمک به این کودکان می توان از ناخن آسیب دیده تصویری تهیه کرد و وضعیت آن را با ناخن سالم مقایسه کرد. همچنین هنگامی که کودک مشغول جویدن ناخن است بدون این که متوجه شود، از او فیلم تهیه کنید و سپس برای او به نمایش بگذارید. احتمال دارد با مشاهده فیلم به خود بیاید و این عادت را کنار بگذارد.
و یا قرار دادن آیینه جلوی کودک او را متوجه این عادت ناپسند می کند. کودک را تشویق کنید در مجلات، تصویر دست های زیبا را جست وجو کند یا روی کتاب یا آینه بچسباند تا مرتب تصویر این دست ها را با دست های خود مقایسه کند.
تأثیر رفتار والدین بر ناخن جویدن کودکان
متخصصان علاوه بر بررسی رفتار کودک، بر رفتار والدین او نیز تمرکز می کنند. زیرا عامل اصلی این رفتار، ممکن است عملکرد والدین و اطرافیان باشد. متخصص در این شرایط به والدین کمک می کند تا رفتار و واکنش خود را نسبت به کودک سنجیده تر کنند تا اضطرابی به کودک وارد نشود. کودک با ناخن جویدن به نحوه رفتار والدین یا اطرافیان با او واکنش نشان می دهد؛ در این زمینه والدین باید سعی کنند ناراحتی و مشکلات ناشی از مشغله های کاری خود را به منزل منتقل نکنند.
چنانچه یکی یا هر دو والدین کودکی؛ عادت به ناخن جویدن داشته باشند احتمال آنکه کودک آنها نیز به این عادت مبتلا شود بیشتر از کودکانی است که والدین آنها دچار این اختلال نیستند. زیرا در بعضی موارد، کودک ناخن جویدن را از والدین می آموزد، چون می بیند والدینش به هنگام ناراحتی این عمل را انجام می دهند و ازاین رو یاد می گیرد برای رفع ناراحتی خود به این عمل روی آورد.
