حفظ قرآن و زمان دقیق آن برای کودک از اساسی ترین سوالات والدینی است که علاقه دارند فرزند آنها در کارهای قرآنی شرکت نماید. زمان رسیدگی به نهال های سرسبز زندگی کی و چگونه است؟ برای اینکه فرزندان ما در بزرگسالی افرادی مفید برای خود و جامعه باشند، باید در اوان کودکی دست به کار شویم و با تربیت درست به این امر مهم دست پیدا کنیم.و چه راهی بهتر از این است که ما قرآن کتاب هدایت بشری را انتخاب کنیم و فرزند خود را طبق فرامین خدای متعال تربیت کنیم.
البته باید دانست که هر مقدار خانواده با قرآن انس بیشتری داشته باشد به همان اندازه فرزند زودتر اشتیاق به برنامه های حفظی پیدا خواهد کرد.
قبل از شروع بحث باید دانست که خدای متعال به هر کسی توان و اندازه خاصی بخشیده همانگونه که در آیه آخر سوره بقره می فرماید: لا یُکَلِّفُ اللهُ نَفسا إلّا وُسعَها.
آیا فقط در کودکی می‌توان حفظ نمود؟
در جواب باید بگوئیم که بهترین زمان شروع از کودکی و نوجوانی است ولی هر مقطع از عمر که انسان شروع کند همان لحظه شروع، منفعت است و قطعاً مفید فایده است و اگر انسان با همت والا و جدی شروع کند و قطعاً به اندازه‌ی همت و تلاش خود نتیجه‌ی آن‌را خواهد دید و بهره‌مند می‌گردد.
برای حفظ قرآن، هیچ زمانی دیر نیست. در میان حافظان شمار کسانی که قرآن را در سنین بالا به خاطر سپردند، اندک نیست. حضرت آیت‌الله مکارم شیرازی در درس خارج فقه می‌فرمود: مرحوم آیت‌الله خویی در دوران پیری به حفظ قرآن مشغول شدند.
بنابراین، در هر سن و موقعیتی می‌توان به حفظ قرآن روی آورد. البته در کودکی ذهن برای فراگیری معلومات آمادگی بیشتری دارد. و باید آن‌را بهترین زمان حفظ قرآن به شمار آورد. رسول خدا ـ صلی اللّه علیه و آله ـ می‌فرماید:«آموختن در کودکی چون نقشی است که بر سنگ حک شده باشد؛ و آنکه در بزرگسالی می‌آموزد چون کسی است که بر آب می‌نویسد.
بیش‌تر قاریان مشهور جهان چون استاد عبدالباسط، محمد صدیق منشاوی، راغب مصطفی غلوش و ابوالعینین شعیشع از کودکی به حفظ قرآن روی آوردند و در شمار حافظان کل قرآن جای دارند.اکثر دانشمندان ما نیز در کودکی بدین توفیق دست یافتند.
مثلا اگر کسی را می شناسیم که فرزندش به راحتی حفظ می کند و در کودکی حافظ قرآن شده دلیل نمی شود که فرزند ما هم همانگونه باشد. و همان توانایی ها را از خود بروز دهد.
موضوع اول: اشتیاق به حفظ قرآن از جانب کیست؟
الف: از جانب خود کودک
ب: از جانب خانواده
موضوع دوم:بایدها و نبایدهای خانواده در حفظ کودکان:
برای اینکه در مسیر حفظ قرآن با کودکان مشکلات فراوانی برای والدین پیش می آید، لذا لازم است والدین گرامی به نکات زیر دقت نموده و با آگاهی از این نکات بر مشکلات غلبه نمایند
1- میزان توانایی کودک را بسنجیم
2- کودکان را مجبور به حفظ نکنیم
3- بازی و حفظ
4- مقایسه کودک با دیگران
5- ایجاد فضای شاد
6- تعیین نکردن زمان
تعجیل در آموزش حفظ قرآن
بحرالعلوم با عنوان این مطلب که برای خردسالان سه، چهار یا پنج سال که هنوز وارد دبستان نشده‌اند، آموزش‌های پیوسته کلاسیک و سطح بالا توصیه نمی‌شود، گفت: آموزش حفظ در این سنین باید تدریجی و پیوسته باشد و این آموزش‌ها نباید همراه با تعجیل باشد و لازم است که حفظ قرآن با احراز علاقه‌مندی از سمت کودک انجام شود و خانواده‌ها در این زمینه هیچ فشاری را به فرزندان خود تحمیل نکنند، زیرا در این صورت ممکن است فرزندان خود را برای همیشه از قرآن زده کنند.
وی با بیان اینکه تعجیل در آموزش حفظ خردسالان و به طور مثال حفظ کل قرآن در طول یک یا دو سال بسیار آسیب‌زا خواهد بود، ادامه داد: همچنین گاهی اوقات مشاهده می‌کنیم که پدران و مادران به دلیل علاقه‌مندی که خودشان به حفظ قرآن دارند، خردسالان را نیز وادار به آموزش می‌کنند به ویژه به حفظ پیوسته آیات و سوره‌های قرآن و تلاش می‌کنند تا رقابت‌هایی نیز در این زمینه ایجاد کنند، البته جلوی این کارها باید گرفته شود.
این حافظ کل قرآن در ادامه با یادآوری اینکه اگر به بچه‌ها آموزش ندهیم، خوب نیست، اما اگر بد آموزش دهیم نیز ضربات جبران‌ناپذیری به آنها وارد خواهیم کرد، گفت: حفظ خردسالان باید با ابراز علاقه از سوی خردسالان انجام شود و نباید هیچ اجباری در این کار وجود داشته باشد.
شیوه های حفظ قرآن
روش اول : قبل از تولد
1-نیت مادر
2-با وضو بودن در دوران بارداری
3-رعایت حجاب کامل اسلامی
4-مصرف غذای ساده و حلال
5-اجتناب از گناه مخصوصاً غیبت و تهمت
6-نماز اول وقت و نماز شب
و موارد دیگر
بعد از تولد :
همه ی موارد قبل از تولد تکرار شود مضاف اینکه : وضو هنگام شیر دادن – فرزند که به دنیا آمد آموزش قرآن را شروع کند – پس از هفت روز در گوش راستش اذان و در گوش چپش اقامه گوید- نوار ترتیل یکی از اساتید انتخاب و برایش بگذارد .
روش دوم : از 2 سالگی تا 7 سالگی
در این روش همانطور که بچه حرف زدن را یاد می گیرد ، حافظ قرآن می شود .
-هر روز قبل از هر وعده ی غذا برنامه ی حفظ را اجرا نمایید .
-هر صفحه برای چهار روز و هر روز سه بار تکرار شود . « یک صفحه د ر4 روز 36 بار تکرار می شود»
-روز اول ضبط را روشن و همراه با گوش دادن به قرآن نگاه کند .
-روز دوم به همراه نگاه به قآن با نوار بخواند .
-روز سوم قرآن بسته شود و فقط هرچه نوار خواند آرام آرام بخواند.
-روز چهارم بدون قرآن همراه نوار بلند بلند بخواند .
تذکر:
1. نباید بچه را به حفظ وادار کرد، چرا که اجبار در هر کاری باعث تنفر و اکراه از آن در شخص می شود. امام علی ـ علیه السلام ـ می فرماید: «ان القلب اذا اکره عمی» یعنی «چون قلب را بر چیزی مجبور کنی کور می شود.» از کلام مولا علی ـ علیه السلام ـ استفاده می شود که اجبار علاوه بر آنکه باعث دلزدگی و تنفر می شود، بینش او را از بین برده و او نسبت به یادگیری و انجام آن هیچگونه استعدادی در خود نمی بیند. بلکه با تشویق کردن اجازه دهید خود، اولین نشانه های علاقه مندی به حفظ را بروز دهد آنگاه شما طی یک برنامه منظم و فرستادن او به جلسات حفظ، کار را دنبال کنید.
2. برای تشویق کودک و آنکه خود او به اشتباهاتش در هنگام تحویل حفظ پی ببرد، خوب است صدای او را هنگام تمرین و مرور آیات ضبط کرده و سپس برایش پخش کنید. او، هم از شنیدن صدای خود لذت می برد و هم تشویق می شود، ضمناً اشتباهاتش را یافته و تصحیح می کند.
استماع
یک کارشناس قرآنی با تأکید بر ضرورت توجه به حفظ خردسالان، عنوان کرد: هم‌اکنون روش‌های مختلفی برای حفظ خردسالان استفاده می‌شود که در این میان به نظر می‌رسد، بهترین روش برای حفظ خردسالان روش «استماع» است، البته حدیثی از پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم) شاهدی بر این مطلب است.
وی ادامه داد: پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم) در حدیثی فرموده‌اند که هنگامی که معلمی به فرزند کوچکی می‌گوید بگو «بسم‌الله الرحمن الرحیم» و او می‌گوید؛ خداوند برائت از عذاب را برای آن فرزند و برای پدر، مادرش و معلمش مقرر می‌کند، البته این مطلب نشان‌دهنده اهمیت آموزش از طریق استماع است که می‌تواند سرلوحه تمامی روش‌ها قرار گیرد.
آموزش روخوانی قرآن به خردسالان به تدریج از 6 سالگی آغاز شود
منگلی در ادامه عنوان کرد: پس از اینکه از روش استماع برای آموزش حفظ قرآن به خردسالان استفاده شد، به تدریج از سن شش سالگی می‌توان روخوانی قرآن را نیز به کودکان آموزش داد، البته بحث آموزش روخوانی قرآن نیز باید همراه با نقاشی، بازی و روش‌هایی باشد که کودکان از طریق این روش‌ها بتوانند با حروف آشنا شوند و همچنین نیازی نیست که در همان ابتدای آموزش روخوانی قرآن نوشتن نیز به آنان آموزش داده شود.
مطالب مفید این بخش:
