آشنا کردن دختران با حجاب
۱- وجوب حجاب بر اساس نظر مراجع اتمام نه سال قمری است اما این سن برای شروع رعایت حجاب، بسیار دیر است. دختری که تا قبل از این سن آزادانه هر لباسی را می پوشید با رسیدن به این سن قطعا نخواهد توانست حجاب را در معنای مطلوبش رعایت کند پس آشنایی تدریجی با این امرضروری است.
۲- در این سنین کودکان در برابر حوادث و رفتار دیگران تاثیر پذیرترند، حجاب شرعی مادر، خاله، عمه و خانم های نزدیک به کودک و دوستانی که با آن ها روابط نزدیک داریم می تواند زمینه را برای محجبه بودن دختران فراهم کند.
یکی دیگر ازعوامل مخرب در این جا استفاده خانواده از شبکه های ماهواره ای است که به صورت مستقیم بر روح معنوی کودک اثرگذار است و یقینا بر روند مطلوب دینی خانواده موثر خواهد بود.
۳- بیان محاسن و فواید حجاب و مستور بودن زیبایی ها، رضایت خدا، سلامت فرد و اثرات زیان بار بدحجابی می تواند ما را در حصول نتیجه یاری کند.
۴- استفاده از آیات معرفی زنان صالح و برتر اسلام و بیان زندگی ایشان بعنوان الگو.
۵- همزمان با تکلیف دختران، بلوغ جسمانی هم اتفاق می افتد. این امر او را درگیر ظاهرش خواهد کرد. براین اساس او بیشتر از گذشته به فکر نمایاندن زیبایی ها و پوشاندن بدشکلی های موقتی اش خواهد افتاد. والدین آگاه باید با تهیه لباس های زیبا و شاد و متفاوت با رنگ های متنوع و استفاده ازخلاقیت، میل به آراسته بودن او را درک کنند به طوری که موجبات محدودیت او را فراهم نکنند و آزادی و شور و شوق کودکی او را مد نظر قرار دهند.
6. یکی از روش‌های تشویق، پاداش است؛ روانشناسان بر این باورند که تقویت‌های بیرونی مانند جایزه موجب ایجاد تقویت‌های درونی مانند میل به داشتن حجاب خواهد شد. بر این اساس برای رعایت حجاب فرزندتان، هدیه‌های هرچند کوچک اما مستمر تهیه کنید.
۷- هر سال، روزجشن تکلیف کودکتان مراسمی کوچک به پا کنید چون آن روز تولدی دیگر است و به او یادآوری کنید درطول سالی که گذشت در چه زمینه هایی قوت یا ضعف داشته و قرار است چگونه باشد.
سن حجاب
1.از سه سالگی تربیت آموزه های دینی و داشتن حجاب را رسمی کنید. در ابتدا برای او چادری تهیه کنید و او را برای داشتن چادر تشویق کنید. عبارات محبت آمیز بگویید و او را در آغوش کشیده و بگویید که بسیار خوشحالید که چنین فرزند با حجاب و با حیایی دارید. تشویق های خود را ادامه دهید و برای آن پایانی تصور نکنید. البته افراط و تفریط در این مورد هم مذموم است. فقط تدریج و استمرار را فرموش نکنید.
2. به کودک خود همواره محبت کنید و نگذارید که او برای ارضای نداشته هایش به دست و بال دیگران بچسبد. وقتی شما به کودک خود محبت نمی کنید بسیار طبیعی است که او به شکلاتی که یک شخص بی حجاب می دهد دل می بندد و چون از دست یک بی حجاب ارضا شده، او را قهرمانی برای خود فرض کرده و از او الگو می گیرد. پس به کودک خود محبت کنید تا به بیگانگان نچسبد.
3.با کودک خود با احترام رفتار کنید و عزت نفس و اعتماد به نفس او را بالا ببرید. برای نظرات درستش احترام قائل شوید و به او شخصیت دهیدو با عبارات محترمانه با او صحبت کنید. وقتی او عزت نفس داشته باشد هرگز به دنبال بی بند و باری و بی حجابی نخواهد رفت چون آنقدر خود را عزیز می داند که می فهمد با آن چیزها هرگز عزت ، زیبایی و ارزشی بدست نخواهد آورد.
4. به بزرگترها (پدر بزرگها و مادر بزرگها) بسپارید که کودک شما را برای داشتن حجاب تشویق کنند و گاه به او هدیه ای دهند و نیز در برابر همه فامیل به او احترام بخصوصی بگذارند و در برابر بی حجابها او را تکریم کرده و ترجیح دهند. به این صورت کودک می فهمد که همگان برای حجاب او ارزش قائل هستند نه فقط پدر و مادر . به این ترتیب کودک اعتماد به نفس بالایی کسب کرده و می فهمد که با حجابش برای همه عزیز است و با این اعتماد به نفس راه درست را از نادرست تشخیص داده و حجاب را انتخاب می کند.
5.خودتان هم پایبند به حجاب باشید حتی در لحظاتی که نگه داشتن آن واقعا سخت است. در مسافرت، کارهای سخت ، کارهای اداری، حرکات ورزشی و خلاصه همیشه حجاب را فراموش نکرده و کودک خود در انگیزه خود برای داشتن حجاب توجیح کنید.
به اعتقاد روانشناسان، مهم‌ترین دوران شکل گیری شخصیت کودک اززمان تولد تا هفت سالگی اوست و اثرات این دوران تا سالیان سال همچنان باقی می‌ماند. کودک از سال‌های نخستین زندگی، رفتارها، برخوردها، ارتباطات، اعمال و حرکات اعضای خانواده بویژه والدین را اقتباس کرده و درصدد درونی ساختن آن برمی‌آید.
این موضوع بتدریج جای خود را به همانندسازی با والد همجنس می‌دهد و به این طریق کودک رفتار جنس خویش را از پدر یا مادر می‌آموزد بنابراین کوتاهی والدین در تربیت اصولی کودک در این دوران موجب سرکشی، نافرمانی، ناسازگاری و بروز هرگونه ضعف و آسیب تربیتی در آینده کودک می‌شود و بی‌تردید ظهور این ناهنجاری‌ها نشان‌دهنده ناتوانی والدین در تربیت صحیح فرزندان است.
یکی از این کوتاهی‌ها بی‌توجهی والدین به باورهای دینی و انجام رفتارهای خارج از محدوده مجاز شرعی است که زمینه را برای ضربه‌زدن به شخصیت دینی کودک آماده کرده و او را در بزرگسالی به فردی مخالف و حتی ستیزه‌جو با ارکان دینی تبدیل می‌کند.
کودک زیر هفت سال را به حال خود رها نکنید
نصیرعابدینی در پاسخ به این پرسش که در برخی روایات اسلامی آمده است که هفت سال اول زندگی کودک آزادی و بازی است و بر این اساس بسیاری از خانواده‌ها به کودک آزادی بی‌حد و حصر، بدون کوچک‌ترین محدودیتی داده و در کل نسبت به رفتارهای نادرست و خلاف ادب او بی‌تفاوتند، می‌گوید: در برخی روایات اسلامی داریم که «الولد سید سبع سنین» یعنی کودک تا هفت سال حاکم است. اما خانواده‌ها بدانند که این حاکمیت به معنای آزادی کامل نیست و کودکان باید در سنین سه تا شش سالگی با مفهوم عمیق مسوولیت‌پذیری البته با قواعد سهل‌گیرانه به‌همراه تشویق آشنا شوند.
از شش سالگی آموزش نماز را شروع کنید
این روان‌شناس ادامه می‌دهد: همزمان که بحث تادیب کودک از سه سالگی شروع می‌شود، تمایل او به بازی نیز پدیدار می‌گردد. در واقع بیشتر تجربه‌هایی که کودک در زمینه‌های مختلف در هفت سال اول زندگی کسب می‌کند از طریق بازی است.حجت‌الاسلام عابدینی در قالب یک مثال توضیح می‌دهد، بهترین لحظات زندگی امام حسن(ع) وامام حسین (ع) زمان بازی ایشان با رسول اکرم(ص) یا پدر بزرگوارشان علی(ع) در هنگام به سجده رفتن در حین نماز و سوار‌شدن بر پشت ایشان بوده است. این موضوع نشان می‌دهد که امام حسن(ع) و امام حسین(ع) در کنار بازی با نماز هم آشنا می‌شدند. عابدینی به خانواده‌ها توصیه می‌کند نماز را از پنج شش سالگی در خلال بازی به فرزندانتان آموزش دهید، چرا که در این سنین حس مذهبی کودک بیدار شده و می‌تواند نماز را بفهمد.
از سه سالگی اجازه گرفتن را آموزش دهید.
حجت‌الاسلام والمسلمین عابدینی نکته مهم دیگری را که آموزش آن در هفت سال اول زندگی کودک ضروری است، اجازه گرفتن هنگام ورود به اتاق خصوصی والدین و جدا‌کردن بستر خواب کودک از پدر و مادر عنوان می‌کند و می‌گوید: از همان زمانی که کودک به اصطلاح عقل‌رس می‌شود، یعنی از حدود سه چهار سالگی باید اتاق اختصاصی پدر و مادر در ذهن کودک جا بیفتد.
خانواده نقش اساسی در تربیت اخلاقی و سلامت روحی و روانی کودک و نوجوان دارد. خانواده در مقام مربی باید سعی کند تا در کودک فضائل اخلاقی به ملکات اخلاقی مبدّل گردد.
کودک و نوجوان:
دوران کودکی و نوجوانی به جهت نقشی مهمی که در سرنوشت آینده انسان ایفا می کند، فرصت بی نظیری است که نباید آن را از دست داد. این دوران بهترین زمان برای تربیت و پایه گذاری زندگی سالم و سعادتمندانه کودکان و نوجوانان است.
نهادینه کردن:
نفوس کودکان و نوجوانان یک نفوس سالم، ساده و بی آلایش و قابل قبول هرتربیتی است و هر چیزی که به آنها القا شود می پذیرند، کودکان و نوجوانان یک آئینه صیقلی هستند که هر چه با برنامه و جذابیت های خاص خود به آنها القا شود آن را می پذیرند و بر ذهن و فکر آنها نقش می بندد،
روش شناسی:
شناسائی و پیدا کردن راهکارها، شیوه ها و مهارت های مؤثر در آموزش، تبیین، الگو سازی و نهادینه نمودن ارزش ها و فرائض دینی در قرآن کریم، روایات حضرات معصومین (علیهم السلام) موجب می گردد تا با بهره گیری صحیح و با برنامه بتوانیم از آن شیوه ها و روشها بهره ببریم.
تربیت دینی:
تربیت در لغت از ریشه (ربو) اشتقاق یافته است. تربیت از نظر دانشمندان تربیتی، فعالیتی منظم و تدریجی برای کشف استعدادها و از قوه به فعلیت رساندن آنهاست.
حجاب و عفاف:
حجاب در لغت به معنای مانع، پرده و پوشش آمده است. این کلمه از آن جهت مفهوم پوشش می دهد که پرده، وسیله پوشش است، ولی هر پوششی حجاب نیست، بلکه آن پوششی حجاب نامیده می شود که از طریق پشت پرده واقع شدن صورت گیرد. حجاب به معنای پوشش اسلامی بانوان، دارای دو بعد ایجابی و سلبی است. بعد ایجابی آن، وجوب پوشش بدن و بعد سلبی آن، حرام بودن خودنمائی به نامحرم است، و این دو بعد باید در کنار یکدیگر باشد تا حجاب اسلامی محقق شود.
شیوه های مؤثر در نهادینه کردن حجاب
1ـ نقش تعلیم و تربیت:
1 ـ 1 دعوت به طاعت الهی
1ـ 2 تعلیم فرائض
1 ـ 3 نهی از منکر
1ـ 4 امر به معروف
2ـ تفکر و آگاهی بخشی
3 ـ الگو آفرینی
پدران و مادران الگوهای محسوس و در دسترس
4ـ عادت بخشی
5ـ سالم سازی
6ـ تشویق و تنبیه
تشویق و نهادینه شدن حجاب در کودکان و نوجوانان:
شرایط تشویق:
رعایت ظرائفی در تشویق حائز اهمیت است:
1ـ باید عمل حجاب و عفاف را تحسین کرد، نه کودک را متوجه کنیم که آنچه ارزشمند است عمل و صفت اوست.
2ـ تشویق باید به جا و به موقع و متناسب با نوع رفتار کودک و نوجوان باشد(زبانی، رفتاری، مالی، معنوی) .
3ـ تشویق باید به اندازه و معقول باشد و نباید به صورت هدف در آید.
5 ـ تشویق باید تحریک کننده دیگران باشد و به گونه ای که باعث ترغیب دیگران به انجام آن عمل بشود.
6 ـ تشویق باید منطبق با استحقاق کودک باشد یعنی کودک خود را مستحق تشویق بداند و از درون آن را تأئید کند و از آن آگاه باشد.
7 ـ تشویق در حضور جمع اثر بیشتری دارد.
7 ـ محبت و مهرورزی
8 ـ قصه گوئی و عبرت گیری
9ـ خود شناسی و خودباوری
10ـ برگزاری جشن تکلیف و جشن حجاب
جامعه‌پذیری عفت
عفت در خانواده و در جامعه شکل می‌گیرد و پیش از حجاب باید معنای آن در ذهن بچه‌ها بخصوص دختر‌ها شکل بگیرد.
زهرا محمدی، جامعه‌شناس می‌گوید: قوی‌ترین فرآیند جامعه‌پذیری وقتی شکل می‌گیرد که نمایشی یکدست و فاقد تضاد داشته باشد. یعنی اگر کودک در خانواده یک چیز را ببیند و در جامعه چیز دیگر، روند درونی شدن ارزش‌های اجتماعی در او سست می‌شود.
وی به خانواده‌ها توصیه می‌کند: اگر به سلامت و عفت فرزندان خود می‌اندیشید، بعد از به دنیا آمدن آنها سعی کنید ارزش‌های متناسب با جامعه را پیش روی آنها قرار دهید.
حجاب در بازی‌ها
وقتی کودک چهار ـ پنج ساله شد کم‌کم میتوانید لباس‌های او را پوشیده‌تر کنید. مثلا به او شلوار و دامن‌های بلند بپوشانید و با دامن‌های کوتاه جوراب شلواری تن او کنید.
با او بازی کنید و در بازی چادر یا روسری به او بدهید تا نقش مادر یا مادر بزرگ یا زن شاغلی را بازی کند که دکتر است یا در اداره کار می‌کند.
در بازی با عروسک‌ها برای آنها لباس‌های پوشیده هم بدوزید و به او یاد دهید که این کار را بکند.
اگر کودکتان عروسک‌های خارجی دارد با او بازی کنید که برای آن جشن تکلیف بگیرد و لباس‌های پوشیده و روسری تنش کند.
مراقب تاثیر عروسک‌هایی چون باربی روی سلیقه‌ها و رفتارهای فرزندتان باشید.
سعی کنید در کودک رغبت ایجاد کنید و چیزی را به او تحمیل نکنید. اگر موفق عمل کنید، هنگام بلوغ نوجوان با حجاب و عفاف مانوس خواهد بود.
حجت‌الاسلام والمسلمین هادی زین‌العابدین، استاد حوزه علمیه قم در این باره به چاردیواری می‌گوید: «اسباببازیهای کودکان در زمینه حجاب و عفاف مورد بی‌توجهی قرار گرفته‌اند و استفاده کودکان از عروسک‌های خارجی با عنوان باربی و تبدیل شدن این عروسک‌ها به الگوهای ظاهری رفتار و عمل کودکان، خطری جدی را برای آینده آنها همراه خواهد داشت.
بنابراین می‌توان این گونه نتیجه‌گیری کرد که با وجود لزوم آزادی عمل کودک در انتخاب لباس و استفاده‌کردن از اسباببازیهای متنوع، باید ذائقه او را در راستای تعالی پرورش داد، نه این که از اوان کودکی، فرزند با نوعی از برخورد پدر و مادر روبه‌رو شود که رعایت حجاب را در درجه‌های کم‌اهمیت قرار دهد.»
در مورد رعایت حدود شرعی در روابط دخترو پسر می باید اولاً ما حدود را به خوبی بشناسیم و از افراط و تفریط بیهوده اجتناب کنیم. ثانیا فرزندان را افرادی بار بیاوریم که با کنترل درونی رشد کنند نه فقط با کنترلهای بیرونی. در اینجاست که معنای کلام حضرت زهرا(س) نیز مشخص می شود که رفتار مطلوب زن در رابطه با نامحرم را چنین توصیف می فرمایند: «زن، نامحرمی را نبیند و نامحرمی او را نبیند.» چنین الگویی برای کسی مطرح است که خود از لحاظ رشد انسانی به جایی رسیده باشد که این کلام حضرت زهرا(س) را خود با تمام وجود حس کند وآن را دستورالعمل زندگی قرار دهد.
آموزش حدود شرعی و مراعات آنها نه تنها نشانه عقب ماندگی و یا محدود سازی فرزندان نیست، بلکه خود نشانگر دقت و توجه یک خانواده به حدود رفتار اجتماعی است.
برای اینکه دختران و پسران هنگام بلوغ با مشکلی روبه رو نشوند و به تدریج با نقش خاص خود به عنوان دختر و یا پسر آشنایی یابند، باید از همان ابتدا به طور جداگانه با آنها رفتار شود. این مسأله در مورد دختران اهمیت بیشتری دارد؛ زیرا آنها زودتر از پسران به بلوغ می رسند. در تعالیم اسلامی به این نکته توجه کامل و توصیه شده است که از حدود 6 سالگی با دختر و پسر به روشی جداگانه رفتار شود. در روایات اسلامی توصیه شده است که دختر بچّه شش ساله را پسر بچه یا مرد نامحرم نبوسد و در بغل نگیرد. همچنین زنهای نامحرم از بوسیدن پسر بچّه ای که سنش از هفت سال گذشته است، خوداری کنند. همینطور توصیه کرده اند که بستر کودکان در شش سالگی از هم جدا شود.
مطالب مفید این بخش:
