کودک از همان آغاز ولادت مشغول شکل گرفتن و پرورش یافتن است. او در تمام لحظات زندگی تدریجاً بزرگ می شود و شکل می گیرد، چه پدر و مادر توجه داشته باشند و بخواهند چه نخواهند بچه صبر نمی کند تا پدر و مادر دستور دهند و امر و نهی کنند، کودک اعم از پسر و دختر امانتی است الهی و ودیعه ایست آسمانی که به پدر و مادر سپرده می شود و قلب پاک فرزند گوهر گرانمایه و نفیس و آیینه مصفایی است که از هر گونه نقش و نگار خالصیت و قابلیت پذیرفتن هر نقشی را دارد و به هر چیزی که نظرش را جلب کند متمایل می شود. فرزندان نتیجه آمال و آرزوها می باشند زیرا که او نمره حیات یک انسان محسوب می شود، رسول اکرم (ص) بفرمودند : «فرزندان خود را گرامی بدارید و آنان را خوب تربیت کنید اتا آمرزیده شوید.» خانواده ها با داشتن یک هدف روشن می توانند قدرت زیادی به دست آورند اگرچه دانش هدف سبب تغییر فوری نمی شود، اما ابزاری نیرومند در اختیار والدین قرار می دهد تا بتوانند مشکلات رفتاری خود را حل کنند. اصل موضوع، تربیت درست فرزندانمان است که اغلب ما والدین از آن غافل شده ایم. برای رانندگی ساعت ها کلاسی می رویم و آموزش می بینیم. حال چگونه است که تربیت یک انسان به آموزش و مطالعه نیاز ندارد ؟ پس بیایید از هم اکنون تصمیم بگیریم تا برای تربیت نمره های باغ زندگی مان اهمیت قایل شویم و خودمان را برای آن آماده کنیم. برای رسیدن به این هدف خود والدین باید اهل مطالعه و تحقیق باشند تا براساس تحقیقات و بررسی هایی که به دست آورده اند، آن چه را که می خواهند به فرزندانشان بیاموزند و درستی آن را باور داشته باشند، بسیاری از اطلاعاتی که فرزندان دارای آن هستند، براساس القائات محیطی و تعصبات والدین به آن ها رسیده است و باید توجه داشت که این اطلاعات ممکن است نادرست و همراه خطا باشد. کودک وجود بی شکل خود را با الگوی پدر و مادر مطابق می کند و می سازد، او به کردار می نگرد و به گفتار و پند و اندرز چندان توجهی ندارد. اگر کردار با گفتار مطابق نبود، کردار، را ترجیح می دهد، پدر و مادر باید از قبا بیندیشند که دوست دارند چگونه فرزندی به اجتماع تحویل دهند. اگر دوست دارند فرزندی خوش اخلاق و مهربان دیندار و خیرخواه داشته باشند باید خود این گونه باشند تا برای فرزندشان الگو و سرمشق قرار گیرند. پدر و مادری که پر از عقده و کینه هستند و دائما تشمناک و در امور جزئی بر آشفته می شوند نمی توانند هیجانها و عواطف کودکان را در مسیر صحیح سوق دهند. امیر المومنین (ع) می‌فرمایند : «شما به بزرگتران احترام بگذارید تا کودکان به شما احترام بگذارند.»
همانطور که پدر و مادر فرزند خود را از آتش نگه داری می کنند که مبادا بسوزد همچنین باید از آلودگی به مفاسد اخلاقی و رذایل اخلاقی که هر کدام آتش خانمان سوز هستند نیز محافظت کنند و به طور کلی این ودیعه آسمانی را ضایع نسازند، زیرا پرودگار امانت پاک داده است و پاک تحویل می گیرد. والدینی که از تربیت فرزندان خود غافل می شوند، ناگزیرند آن ها را تنبیه کنند. تنبیه کاری است که شما روی کودک اعمال می کنید ولی تربیت کاری است که شما برای او انجام می دهید. یک تربیت موفق به طور معمول با تعیین قوانین و حدود آن آغاز می شود. قانون می تواند باورها و نظرهای ما را برای فرزندمان توضیح دهد و به آن ها بیاموزد که باید با ما و دیگران همکاری داشته باشند. با تعیین قوانین و حدود آن می توان به فرزندان آموخت که رفتارهای پسندیده را به کار بندند. وقتی که کودک نمی فهمد باید در عمل او را تربیت کرد، یعنی باید در خانه ارزش ها را به او تلقین کرد. حضرت علی(ع) در یکی از وصیت های خود به یکی از فرزندانش می فرماید : «دل بچه همانند زمین آماده است که هر چه در آن نهاده شود، می پذیرد. من به تربیت تو قبل از آنکه دلت سخت شود و ذهنت مشغول گردد، اقدام کردم» اعصاب و مغز حساس و ظریف کودک از همان آغاز ساخته می شود و پرورش می یابد، کودکی که 5، یا 6 سال سن دارد تقریباً ساخته و شکل بگرفته و آنچه باید شود، شده است. او به خوبی یا بدی عادت کرده است و تربیت های بعدی او بسیار دشوار و کم اثر خواهد بود. فهم کودک تنها از طریق حواس پنج گانه نیست و شنیدن و دیدن او تنها از طریق چشم و گوش نیست، بلکه با احساس های درونی و بیداری دل و صدها دستگاه دریافت کننده دیگر در حال تحول و تکامل است، آنچه هستیم ما را بهتر معرفی می کند تا آنچه می گوییم، به همین ترتیب فرزندمان همان می‌شود که ما هستیم و نه همان که می خواهیم. کودک مراقب کارهای والدین است و به آن‌ها توجه می کند، هر پدر و مادری می داند که کودکان به صورت غریزی رفتار آن ها را تقلید می کنند، نوع راه رفتن، حرف زدن و ... تربیت اساسی ترین و ضروری ترین نیاز بشر است. در تمامی جوامع و ملل و فرهنگها روی این مساله تکیه فوق العاده ای می کنند که فرزندانشان براساس فرهنگ و سن ملی و میهنی پرورش یابند و سنت های گذشته خود را به آن ها منتقل می کنند. درست است که تربیت مساله دشواری است ولی اگر از همان آغاز رشد کودک که قابلیت و ظرفیت پذیرش خوب و بد را دارد و در همان حال پیرو، و تابع پدر و مادر آینده اوست تربیت شود. مشکلی در راه تربیت پیدا نخواهد کرد.
محبوا اولین علم کودک است که تمام العانات فکری و فرهنگی و آموزش خود را به کودک ارائه می دهد، زیرا که پس از 3، 4 سال، وقتی با کودک سخن می گوییم، ملاحظه می کنیم که کودک درست به زبانی سخت می گوید که والدین اطرافیان و به طور کلی معیوا تربیتی او به او القا کرده است. محیوا پرورش کودک، اطلاعات فرهنگی خود را بر ذهن و قلب کودکان به صورت اج باری القا می کند، چنین القائی نه تنها در مورد زبان بلکه در موارد دیگر مانند فرهنگ، اقتصاد و ... و دین هم وجود دارد. به لحاظ این که کودک که در یک خانواده مسلمان به دنیا آمده باشد. بر اثر تربیت والدین آن خانواده، مسلمان تربیت می شود و کودکی که در یک خانواده مسیحی به دنیا آمده باشد، بر اثر تربیت آن خانواده، مسیحی خواهد گردید و همین طور یهودی و ... می توان چنین نتیجه گرفت که پذیرش دین کودک از سوی والدین نمی تواند یک دین واقعی باشد زیرا والدین آن را براساس تعصبی که دارند به فرزندان خود القا نموده اند. پیامبر (ص) در این باره فرموده است : «هر کودکی با فطر توحید متولد می شود اما این والدین او هستند که کودک را یهودی یا مسیحی تربیت می کنند.» هر انسانی که متولد می شود با فطرت توحید و گرایش به اسلام متولد می شود. ولی اگر کودک در محیطی که عمر ایست توحید و اسلام در آن محیط وجود ندارد، رشد کند، کم کم فطرت پاک او تاریک خواهد گردید و القائات محیطی جایگزین آن خواهد شد افرادی که بعدها در اثر مطالعات، گرایشات خود را به اسلام نشان می دهند، در حقیقت فطرت پاک آن‌ها دوباره بیدار می شود. نقطه شروه تربیت فرزند باید از تربیت خود والدین شروع شود زیرا عمر خود والدین به خوبی تربیت نشده باشند و اطلاعاتشان براساس القائات محیطی و والدین متعصب بوده باشند، به یقین اطلاعاتی که می خواهند در اختیار فرزند خود قرار دهند و به این وسیله او را تربیت کنند نیز نادرست خواهد بود. کودک از زمانی که در خانواده چشم به جهان می گشاید. مراحل تکاملی جسم و روان و عقل و شخصیتی را طی می کند. شناخت و بررسی این مراحل والدین و مربیان را یاری می دهد تا اولاً کودک خود را به درستی بشناسند و در ثانی از مراحل تربیتی آن ها به خوبی آگاهی داشته باشند خداوند متعال در قرآن فرموده : ای کسانی که ایمان آورده اید، خود و خانواده خود را از آتش نگه دارید، علی در تفسیر این آیه فرمود : «یعنی به خود و خانواده خود، خوبی بیاموزید و آنان را تربیت کنید.»
روشهای تربیتی نسخه های از پیش تعیین شده نیستند که برای هر کس و یا هر مشکل بتوان آن را تجویز کرده بلکه نوع روش های تربیتی در موقعیت های خاص و منحصر به فرد باید خلق و ابداع شود و هیچ فرمول از پیش تعیین شده ای که بتوان به ضرورت مقالبی برای اصلاح یا تغییر رفتار از آن سود جست وحود ندارد.
قبل از آن به خود جرات دهیم انسانی را تربیت کنیم باید خودمان را به خوبی تربیت کرده با نسیم و زبان رفتار، رسا نراز زبان دهان برای رسیدن پیام های تربیتی است.
