گاهی از نوع پرسش های فرد معلوم می شود که او یک نگرانی ویژه دارد. در این موارد، تنها پاسخ گویی به پرسش های او، مشکل فکری وی را حل نمی کند؛ مثلاً اگر دیدید فرزند شما دربارة قیامت و عذاب های آن پرسش های گوناگونی را می پرسد، شک نکنید که او دچار یک ترس افراطی از قیامت شدن و از مهربانی و رحمت پروردگار غافل گشته است. در این موارد، هر چقدر توصیفات شما از عذاب های قیامت دقیق تر و جامع تر باشد، او را از دین دورتر کرده اید؛ البته نباید به پرسش های او پاسخ غلط دهید؛ اما همزمان با این کار، باید وی را به رحمت بی پایان پروردگار و عفو و بخشش خدای مهربان نیز امیدوار کنید و با تصویری درست از مهربانی و لطف خداوند، وی را به اعتدال روحی برسانید.
در روایات اسلامی آمده است که : «هیچ بندة مومنی نیست مگر آنکه در دلش دو نور است؛ نور ترس و نور امید که اگر هر یک از آن ها را وزن کنی بر دیگری فزونی نیابد.» زمانی که این تعادل ایمانی بر هم می خورد و کفة ترس بر کفة امید غلبه می یابد، پیش از ارائة پاسخ، ابتدا باید روح را به تعادل مورد نظر اولیای دین باز گرداند. در نمایشگاه بزرگ قرآن کریم سال 1385، خودم با دختری روبه رو شدم که به خاطر ترس افراطی از آخرت، به مشتی پوست و استخوان تبدیل شده بود.
البته این هشدار نباید ما را از آموزش صحیح مفاهیم دینی باز دارد؛ اما باید به اثرات روحی و اخلاقی پاسخ های خود نیز دقت کنیم و به جای آنکه فقط با ذهن مخاطب مواجه شویم، باید عواطف و احساسات او را نیز مورد توجه قرار دهیم. به همین دلیل، در آغاز نامة 23 کتاب برایم از قرآن بگو که به سوال های مربوط به آخرت می پردازد، چنین آمده است : «برادرم ! دو سؤال اولت دربارة عذاب های آخرت بود. فکر می کنم دربارة آخرت احساس نگرانی می‌کنی و می ترسی که مبادا تو هم به آتش عذاب خدا گرفتار شوی. اگر ترسیدن از عذاب خدا باعث دوری ما از گناهان شود، بد نیست؛ اما این ترس نباید ما را از رحمت خدا غافل کند. لطف و رحمت و مهربانی خدا را هرگز فراموش نکن. اگر کمی به اطرافت نگاه کنی، می‌بینی که نشانه های رحمت خدا در همه جا وجود دارد. به خودت نگاه کن و ببین خدا چه نعمت هایی را برای راحت زندگی کردن به تو داده است. چشم، گوش، زبان، دندان، دست، پا و ...»
مثال دیگر، سوال برخی دختران است که می پرسند : «چرا خدا، دخترها را آفریده است ؟» زمینة ایجاد چنین پرسشی در دختران، سرکوب در خواست های منطقی اناناز سوی خانواده یا اجتماع، رویارویی با محدودیت های بی مورد، ناکامی های گوناگون در زندگی، بی توجهی و بی مهری والدین به آنان و برخی تبعیض ها میان دختران و پسران است که آنان را آزرده ساخته و به طرح چنین پرسشی وا داشته است.
در چنین موردی، تنها بیان فسفة آفرینش دختران و ستایش از جایگاه ممتاز آنان در هستی، پاسخ گوی مسائل نا گفتة آنان و حل عمیق سؤال طرح شده، نخواهد بود. مربی، معلم و ولی با تجربه و دلسوز، از این پرسش، راهی به مسائل ناگفتة پرسشگر می گشاید و پس از تحلیل دقیق و عمیق پرسش در یک گفت و گوی سازنده، پرسشگر را به آرامش و آسودگی کامل می رساند و علاوه بر پاسخ گویی به سوال او، گره های نهفته در آن را نیز باز می گشاید.
برداشتی از سخنان استاد حیدری ابهری
