حفظ در کودکی

حفظ قرآن و زمان دقیق آن برای کودک از اساسی ترین سوالات والدینی است که علاقه دارند فرزند آنها در کارهای قرآنی شرکت نماید. زمان رسیدگی به نهال های سرسبز زندگی کی و چگونه است؟ برای اینکه فرزندان ما در بزرگسالی افرادی مفید برای خود و جامعه باشند، باید در اوان کودکی دست به کار شویم و با تربیت درست به این امر مهم دست پیدا کنیم.و چه راهی بهتر از این است که ما قرآن کتاب هدایت بشری را انتخاب کنیم و فرزند خود را طبق فرامین خدای متعال تربیت کنیم.

البته باید دانست که هر مقدار خانواده با قرآن انس بیشتری داشته باشد به همان اندازه فرزند زودتر اشتیاق به برنامه های حفظی پیدا خواهد کرد.

قبل از شروع بحث باید دانست که خدای متعال به هر کسی توان و اندازه خاصی بخشیده همانگونه که در آیه آخر سوره بقره می فرماید: لا یُکَلِّفُ اللهُ نَفسا إلّا وُسعَها.

مثلا اگر کسی را می شناسیم که فرزندش به راحتی حفظ می کند و در کودکی حافظ قرآن شده دلیل نمی شود که فرزند ما هم همانگونه باشد. و همان توانایی ها را از خود بروز دهد.

موضوع اول: اشتیاق به حفظ قرآن از جانب کیست؟

الف: از جانب خود کودک

اگر از جانب فرزند ماست خیلی خوب است وباید آنرا تقویت کرد .

راه های تقویت روحیه کودک:

1.  باید به کودک فهماندکه حفظ قرآن کار بزرگی است و این کار توفیق الهی است که نصیب هر کسی نخواهد شد.
2. به او وعده جایزه دهید که اگر مثلا چند جزء حفظ کرد،فلان چیزی را که دوست دارد برایش تهیه می کنید.البته باید توجه داشت که جایزه باید فراخر فرزند باشد، یعنی نه زیاد بزرگ بگیریم که برای اجزاءبیشتر دچار مشکل شویم نه زیاد ناچیز باشد که مورد توجه کودک قرارنگیرد.یا می تواند جایزه، تفریحی باشد که اگر مثلاً یک جزء را حفظ کرد، هر کجا گفت به همان جا مسافرت بروند و در طول سفر گوشزد کنند که این سفر به خاطر حفظ اوست که فرزند اظهار وجود کند.

ب: از جانب خانواده:

خانواده هایی که در آن افراد خانواده قرآن حفظ می کنند، یا در خانه تلاوت قرآن دارند. باعث می شود کودکی که در این خانواده به دنیا می آید از ابتدا به قرآن علاقه مند گردد. دقت کردن مادر به تربیت کودک در دوران بارداری و بعد از تولد و دوران خردسالی از عواملی است که باعث می شود کودک ناخواسته علاقه مند به قرآن و مسائل معنوی گردد.

این دسته از خانواده ها آسانتر می توانند فرزند خود را به سمت قرآن و حفظ آن سوق دهند.

در برخی از خانوادها شوق و اشتیاق به جا نیست؛ یعنی خانواده دوست دارد که فرزند حافظ قرآن باشد ولی خودشان نه در خانه تلاوت قرآن دارند و نه قرآن حفظ می کنند.

کار این دسته از خانواده ها برای اینکه بفهمانند که همراهی قرآن خوب است بسیار دشوار می باشد.زیرا زبان یک چیز می گوید ولی رفتار چیز دیگری را نشان می دهد. هر چه که به فرزند بگویند که انس با قرآن خوب است در ذهن کودک این مطلب تداعی می شود که اگر خوب است، چرا شما با قرآن همراه نیستید و اگر خوب نیست چرا به من دستور همراهی با آن را می دهید!

نمی گوییم که این دسته از خانواده ها نمی توانند کاری از پیش ببرند، ولی کار سختی را پیش رو دارند و با کمک از خدای متعال و ائمه اطهار علیهم السلام و پشت کار زیاد در قرآنی کردن محیط خانواده ان شاءالله به مقصد ومقصود خود برسند.

موضوع دوم:بایدها و نبایدهای خانواده در حفظ کودکان:

برای اینکه در مسیر حفظ قرآن با کودکان مشکلات فراوانی برای والدین پیش می آید، لذا لازم است والدین گرامی به نکات زیر دقت نموده و با آگاهی از این نکات بر مشکلات غلبه نمایند.

1- میزان توانایی کودک را بسنجیم

باید توانایی کودک را در نظر بگیریم و به اندازه توانایی او تکلیف بدهیم .گاهی از کودک ها توانایی دارند که مثلاً یک صفحه حفظ کنند، اما بعضی ها هستند که نصف صفحه در روز نیز برایشان مشکل می باشد برای همین ابتدا باید توانایی کودک در نظر گرفته شود. برای این منظور ابتدا از حفظ کم شروع کنیم، مثلاً روزی یک خط از قرآن حفظ نماید. بعد از مدتی حفظ او را آرام آرام و به صورت نامحسوس زیاد کنیم، این زیاد کردن باید تا حدی باشد که به روحیه و کارهای دیگر او ضربه نزند و تا اندازه ای باشد که از توانایی اوخارج نباشد.

2- کودکان را مجبور به حفظ نکنیم

نباید کودک را وادار به حفظ کرد .این روش غلطی است که به کودک بگوییم که باید این مقدار را در روز حفظ کنید. چرا که این راه نه تنها کمکی به خانواده ها نمی کند، بلکه عاملی است که کودک را از حفظ زده می کند.شاید با زور و اجبار فرزند مقداری را حفظ کند، ولی تجربه نشان داده یا به سرانجام نمی رسد یا فرزند در دوران نوجوانی یا جوانی خاطره بدی از قرآن به ذهن خواهد داشت.

3- بازی و حفظ

نباید جلوی بازی و تفریح فرزند را گرفت. چرا که تمام شخصیت فرزند در بازی شکل می گیرد و در این دوران است که کودک با بازی های متفاوت تجربه های جالبی در زندگی به دست می آورد.

مثلاً زمانی کودک در اوج بازی با دوستان و یا گرم بازی با وسایل موجود در خانه است، نباید به او گفت که آن را رها کند و بیاید برنامه حفظ قرآن را انجام دهد. حتی می توان گفت بهترین راه برای حفظ کودکان بازی می باشد. یعنی والدین در کنار اینکه کودک به بازی مشغول است برنامه های حفظی او را هم انجام دهند.

4- مقایسه کودک با دیگران

نباید کودک دیگران را با کودک خود مقایسه کرد و برخی از پیشرفت های کودکان دیگر را گوشزد کودک کرده و اصطلاحاً سرکوفت کودکان دیگر را بر او زد. زیرا سرزنش کودک باعث از دست دادن اعتماد به نفس او شده و موجب بروز مشکلات رفتاری و فکری او خواهد شد.

5- ایجاد فضای شاد

والدین بکوشند که در خانه فضای شادی برای کودک ایجاد کنند تا زمان حفظ، کودک بفهمد که به خاطرقرآن است که این فضا و این امکانات در اختیار وی گذاشته شده است.

6- تعیین نکردن زمان

طول زمانی معینی را به صراحت برای حافظ شدن به فرزند اعلام نکنید. یعنی اینکه به کودک بگویید که تا این زمان بیشتر وقت ندارید که این مقدار را حفظ کنید.زیرا همین امر باعث می شود که استرس در وجود کودک به وجود آید و برنامه ها آن طوری که ما می خواهیم پیش نرود.البته با یک زیرکی می توانید این کار را بکنید طوری که کودک نفهمد که زمان، هدف اصلی شماست .مثلا بگویید تا این زمان اگر این مقدار را حفظ کردید، این جایزه برای شما تهیه می شود و اگر تا این صفحه آماده نشد جایزه کوچکتری برای شما تهیه می شود.

نتیجه: هر مقدار که خانواده مانوس با قرآن باشند به همان اندازه می توان گفت که فرزندی که در آن خانه است زودتر رو به قرآن می آورد.

امیدواریم که خانواده ها زودتر به فکر این بیفتند که قرآن کتاب هدایت است و این ارث به جا مانده از رحمة للعالمین صلی الله علیه و آله وسلم را در وجود فرزندان خود آن هم از راه اصولی نهادینه سازی کنند.ان شاءالله

احمد محمودزاده؛ مرکز مجازی حفظ قرآن کریم