یکی از اساسی ترین و مهم ترین ارکان سعادت بشر «تربیت» اوست و خوشبختی یا بدبختی افراد، بستگی به نوع تربیت آنان دارد. انسان موجودی ناشناخته است که بسیاری از روحیاتش همچنان ناشناخته مانده است، لذا تربیتش کاری دشوار و سخت است.
در اسلام تعلیم و تربیت امری مهم و حیاتی است. تعلیم و تربیت اسلامی جهت زندگی را به سوی بندگی خدا و به منظور نیکو و نیکوتر بودن هدایت می کند. فردی که این چنین تربیت شود، روز به روز تواناتر می شود، لذا تعلیم و تربیت از ارزش والایی در دین اسلام برخوردار است.
برای داشتن جامعه ای سالم و انسانی، بایستی از تربیت «فرد» آغاز کرد و اساس و ریشه ساختن و تربیت افراد در کودکی، والدین هستند و پایه های اولیه تربیت فرزند، در خانه و توسط والدین ساخته می شود. تربیت صحیح یکی از حقوقی است که فرزند بر والدین دارد. امام سجاد (علیه السلام) در جملاتی شیوا و گویا می فرمایند: «بدان که حق فرزند بر تو آن است که بدانی او ثمره زندگی تو و نیک و بد آینده اش وابسته به توست و تو در برابر او مسؤولیت داری که ادب و اخلاق نیکو را به او بیاموزی و او را به سوی پروردگار راهنمایی کنی... پس بکوش این امور را به خوبی انجام دهی.»
احساس خداپرستی به طور فطری در طبیعت هر انسانی قرار دارد.ایمان به خدا اولین اصلی است که در راه تربیت صحیح با زبانی ساده و قابل فهم باید به کودک آموخت. این جاست که ولی لایق و شایسته از سرمایه فطری کودک استفاده کرده و با جملاتی ساده همچون «آنکه گل و گیاه و پرنده و حیوان را خلق کرده»، «آنکه به کارهای خوب ما پاداش می دهد و اگر کار بدی انجام بدهیم، ما را مجازات می کند» و... ایمان به خدا را در وجود او پرورش می دهد.
ایمان به خدا نیرومندترین و مطمئن ترین قدرتی است که می تواند در مقابل هر تمایل غیر مشروعی مقاومت کند و پیروز شود، همچنانکه خداوند در قرآن می فرماید: «هر کس از راه کفر و شرک برگردد و به خداوند جهان ایمان آورد به رشته محکم و مطمئنی دست یافته که هرگز گسسته نمی شود».
لذا یکی از وظایف والدین در تربیت کودک پرورش عواطف ایمانی و اخلاقی در اوست و بهترین شیوه در پرورش این عواطف، این است که والدین خود الگویی مناسب برای فرزندان باشند؛ زیرا کودکان و نوجوانان رفتار والدین خود را تقلید می کنند. اگر والدین آن ها عامل به آداب و احکام دینی و عبادی باشند، خود سببی هستند برای این که کودکان و نوجوانان عملکرد آن ها را سرمشق خود قرار داده و به همان شیوه عمل کنند؛ چنانچه امام صادق (علیه السلام) نیز می فرمایند: «با اعمال خود مردم را به سوی خدا دعوت کنید.»
روان پاک کودک برای پذیرش تعالیم اسلامی، همانند زمین مستعد و آماده ای است که هر بذری را در خود می پذیرد.
امام صادق (علیه السلام) در این زمینه می فرماید: «احادیث اسلامی را به فرزندان خود هر چه زودتر بیاموزید، قبل از آن که مخالفین بر شما سبقت بگیرند و دل های کودکان شما را با سخنان نادرست خویش اشغال کنند».
لذا والدین موظفند در پرورش ایمان و اخلاق کودک، کمترین فرصت را نیز از دست نداده و در اولین فرصت مناسب، دل کودک را به حبّ خدا و مهر پیشوایان الهی متوجه کنند. از سوی دیگر، والدین موظفند کودکان را به عبادات تمرینی وادارند تا میان جسم و جان آن ها از نظر ایمانی هماهنگی لازم برقرار باشد.
در روایت است که امام صادق (علیه السلام) فرمودند: «کودک باید از سنین 6 الی 7 سالگی به نماز واداشته شود». ممکن است کودک در این سنین معانی کلمات نماز را نفهمد، اما معنای راز و نیاز با خدا را در عالم کودکی خود درک می کند و در باطن خود تکیه گاهی مطمئن و استوار برای خویش می یابد. چنانکه خداوند نیز می فرماید: «مؤمنین واقعی با یاد خدا دلی آرام و مطمئن دارند. آگاه باشید که تنها با یاد خدا دل های مردم قرار و اطمینان پیدا می کند.»
پرورش نیروی ایمان در کودک ضامن بزرگی است برای اجرای قوانین و مقررات اجتماعی. کودکی که با کمک ایمان و اخلاق شایسته مقررات خانواده را اجرا می کند، در بطن اجتماع نیز به مقررات اجتماعی احترام گذاشته و آن ها را به مرحله اجرا درمی آورد.
کودکی که در دامان والدین با ایمان تربیت شده است، نسبت به کودک بی ایمان دارای مزایا و امتیازاتی است. چنین کودکی در طول زندگی از روانی قوی تر و استقامتی بیشتر و امیدی زیادتر برخوردار است؛ چرا که در تمام حالات خداوند را حاضر و ناظر می داند و لذا تن به آلودگی و گناه نمی دهد.
پرورش عواطف ایمانی و اخلاقی از سنین کودکی سبب می شود تا کودک در بزرگسالی فردی متواضع و فروتن باشد که هرگز تن به ذلت و خواری نمی دهد. فرد متواضع کسی است که بدون ترس و طمع و تنها به منظور انجام وظیفه انسانی نسبت به مردم تواضع کند. چنین فردی به شخصیت خود مطمئن است و در ضمیر خویش هیچ نوع حقارت و خواری را احساس نمی کند. چنانچه امام علی (علیه السلام) در این زمینه ـ بیان صفات مردان با ایمان ـ می فرماید: «اینان اخلاقی هموار و ملایم و طبیعتی نرم و متواضع دارند. روانشان از سنگ سخت محکم تر است و در رفتار با مردم از بندگان زرخرید، افتاده تر و خاضع ترند».
بنابراین ایمان به خدا که بهترین پناهگاه بشر و بزرگ ترین عامل اطمینان روح و آرامش نفس است، اساسی ترین پایه سعادت بشر است و والدین به عنوان اولین مربیان کودک باید از دوران کودکی به فرزندان خود درس ایمان و خداشناسی بدهند تا آن ها بیاموزند که در پیش آمدهای سخت نباید مأیوس شده و همواره از خدای تعالی مدد بگیرند؛ چرا که خداوند قادر است مشکلات را حل کند، بدون آن که منّتی بر بشر بگذارد. والدین باید از همان دوران کودکی حس وظیفه شناسی فرزندان در مقابل خداوند را در وجود آن ها بیدار نمایند تا پایه های سعادت و خوشبختی آنان را پی ریزی نمایند.
